O‘zbekcha ixtiro: avtomobil bir litr suv bilan 1400 km yo‘l bosishi mumkin (foto, video)

Ixtirolar, kashfiyotlar, innovatsiyalar deganda odatda ko‘pchiligimiz olis-olislardagi va bizga aloqasi bo‘lmagan jarayonlarni tushunamiz. Lekin o‘z ishlanmalari bilan ko‘pchilikning og‘irini yengil qiluvchi, fan-texnikada chinakam inqilob yasovchi ixtirochilar yurtdoshlarimiz orasida ham talaygina. Biz bugun ana shunday insonlar bilan tanishtiramiz.

G‘ofur Abduvohidov va Orif Sobirov ism-sharifli yigitlar tahririyatimizga tashrif buyurganlarida qo‘llarida ikkitagina kichik sumka bor edi. Lekin gap-so‘zlari salkam mo‘’jizaga da’vogardek. Ular sumkadan chiqargan oddiy shisha idishlardan iborat moslama suvdan gaz ajratib olishini aytganlarida tahririyatimiz a’zolaridan ko‘pchiligiga bu yolg‘ondek tuyildi. Lekin ixtirochilar juda qat’iy edilar va bizga o‘z ishlanmalarini taqdim etishga kirishdilar.

Tushunishimizcha, ixtiro predmeti quyidagicha: suvdan ikkita idish orqali tok o‘tkaziladi va undan gaz ajralib chiqadi. Bu gazning o‘zigaa xos jihati katta energiya ajratadi, hosil bo‘lgan harorat metan gazinikiga nisbatan ancha katta, garchi hozir kichik hajmda ko‘rsatilayotgan bo‘lsada, shprits ignasidan ufurayotgan harorat va olov shiddati baland.

Tajriba shubhalardan holi bo‘lishi uchun uch xil suv – oddiy vodoprovod suvi, isitib/sovutib beruvchi moslamadan olingan suv va oddiy yelim idishda qadoqlangan suvdan teng miqdorda oldik va moslamani ishga tushirdik. Biroz muddat o‘tib suvda pufakchalar paydo bo‘ldi va shprits ignasi uchiga uchqun berilishi bilan olov chiqa boshladi. Hayrat bilan ozgina kuzatdik va ixtirochini suhbatga tortdik.

– Qisqa qilib aytganda bu ixtironing siri nimada?

– Boshidanoq aytib qo‘yay – bizning bu ixtiromiz butunlay yangilik emas. Suvni parchalash orqali energiya olish bo‘yicha ixtirolar oldin ham bo‘lgan, hozir ham bor va albatta bundan keyin ham bo‘ladi. Hamma gap buning uchun sarflangan energiya bilan olingan energiya farqida. Shu paytga qadar bunday ixtirolarda 30-40 foiz, ko‘pi bilan 90 foizlik natijaga erishilgan. Ya’ni oddiy til bilan aytganda 100 so‘m sarflab 30-40 so‘m, nari borsa 90 so‘m “daromad qilingan”. Bizda esa bu ko‘rsatkich taxminimizcha, kamida 300 foizga yetmoqda.

– Ixtironi qay tartibda sinab ko‘rdingiz?

– Bu moslamani “Zaporojets” mashinasida sinovdan o‘tkazganmiz. Ichki yonuv dvigateliga moslaganimizdan so‘ng bir litr (!) suv bilan, to‘g‘rirog‘i bir litr suvdan ixtiromiz asosida ajralib chiqqan gaz bilan 1400 kilometr yo‘l bosganmiz. Demak ixtiromizga qisqa ta’rif beradigan bo‘lsak, u tatbiq qilinsa, mashina bir litr suv bilan salkam 1500 km yo‘lni ortda qoldiradi. Xo‘sh, qaysi energiya tashuvchi bunday ko‘rsatkich bilan maqtana oladi?

– Bilishimizcha, dastlab Rossiyada bu ixtironi sinab ko‘rgansiz. Qiziqqanlar bo‘lmadimi?

– Albatta bo‘ldi. Ammo ularning deyarli hammmasi energetika kompaniyatlari edi. 3-5 millionlab dollar mablag‘ ham taklif qilishdi. Lekin ularning maqsadi aniq – buning sirini bilib olib, yashirib tashlash va umuman yuzaga chiqarmaslik! Qanchalik balandparvoz tuyilmasin, bizning niyatimiz bu ixtiromiz birinchi navbatda xalqimizga xizmat qilishini istaymiz. Hozirgi kunda energetika bo‘yicha juda ko‘p loyihalar bor, ammo ularning ko‘pi hayotga tatbiq etilmay qolib ketyapti. Qishloq joylarimizning aksariyatiga tabiiy gaz yetib bormagan, borgan joylarda ham bosim past, uzilishlar ko‘p. Ishlab chiqarishda gaz masalasi muammo, tadbirkorlarimizning mahsuloti tannarxi oshib ketayapti. Biz ana shunday muammolarni qisman bo‘lsada yechishni maqsad qilganmiz. Bu ixtiro O‘zbekistonga foyda keltirishini istaymiz.

– Biz hozir ichimlik suvida sinov o‘tkazdik. Ichimlik suvining o‘zi ham muammo. Boshqa suvlarda qanday natijaga erishish mumkin?

– Boshqa suvlarda natija yanada yaxshiroq bo‘ladi. Daryo suvi, yomg‘ir suvidan ajralgan gaz hajmi ichimlik suvinikidan yuqori. Umuman, suvning xususiyatlari haqida minglab asarlar bitilgan, ammo hanuz uning barcha sirlari ochilmagan. Biz uning bittagina siriga asoslangan ixtiromizni namoyish etayapmiz. Ko‘rib turibsizki, olovning harorati juda baland. Metanda bu ko‘rsatkich 2800 darajaga yetsa, bu qurilmadan ajraalyotgan harorat 4000 darajadan oshadi.

– Mashinalarda qo‘llash mumkin deyapsiz, bu xavfli emasmi?

– Xavfsiz yoqilg‘ining o‘zi yo‘q. Ehtiyotsizlikka yo‘l qo‘yilsa, benzin ham, propan ham, metan ham xavfli. Bu qurilmadan ajralayotgan gazni saqlab bo‘lmaydi, darhol sarflash kerak. Ammo biz bu ixtironi yanada takomillashtiramiz, xavfsizlikni kuchaytiramiz.

– Ixtirongiz ko‘pchilikni qiziqtirishi tabiiy. Gaplaringiz rost bo‘lsa, bu energetika sohasida o‘ziga xos inqilob yaratishi kerak. Demak bu ixtironi zudlik bilan hayotga tatbiq etish lozim ekanda?

– Albatta! Butun dunyoda tiklanuvchi energiya muammosi mavjud va bu muammo kundan-kunga keskinlashaveradi. O‘zbekistonda ham ko‘plab hududlarda gaz yetishmaydi, ayniqsa qish oylarida aholi qiynaladi. Mana shu qurilmamizni zarur ehtiyot choralarini qo‘llagan holda hayotga tatbiq eta olsak, ko‘pchilikning og‘irini yengil qilishiga ishonaman.

Fursatdan foydalanib yurtimiz rahbariyatiga murojaat qilmoqchiman. Mana shu ixtiromiz avvalo o‘z xalqimizga xizmat qilishini istashimizni aytdim. Bundan tashqari ham qator ishlanmalarimiz bor. Istardikki bizga imkoniyat yaratilsa, birinchi navbatda bu ixtironi takomillashtirish uchun laboratoriya tashkil etilsa, grantlar ajratilsa, patent berilsa va oxir-oqibat hayotga tatbiq etilsa.

Ishonaman, orzu qilaman, Prezidentimiz adminstratsiyasi bu ixtiromizga keng yo‘l ochib beradi va biz O‘zbekistonning ravnaqiga xizmat qilamiz!

“Zamin” yangiliklarini “Twitter”da kuzatib boring