Россияда чигирткадан ясалган нон сотувга чиқиши мумкин: сабаби нима?

Россияда озиқ-овқат маҳсулотлари нархининг кескин ошиши фонида олимлар ноодатий ва аввал кўпчилик эшитмаган янги усулни ишлаб чиқди. Энди буғдой уни билан бирга чигирткаларнинг қуритилган ва майдаланган хомашёсидан фойдаланиб нон ёпиш таклиф қилинмоқда. Айтиш мумкинки, бу инновацион технология нафақат маҳсулотларни арзонлаштириш, балки унинг озуқа қийматини ҳам оширишга хизмат қилади.

Жанубий Урал давлат университети мутахассислари ўтказган тадқиқотларига кўра, чигиртка ун таркибида протеин миқдори ниҳоятда юқори бўлиб, буғдой унига нисбатан қарийб олти баробар кўпдир. Олимларнинг таъкидлашича, бу ноанъанавий маҳсулотнинг таркибидаги оқсил даражаси 60 фоиздан ошади, оддий буғдой унида эса ушбу кўрсаткич бор-йўғи 10 фоиз атрофида бўлади.

Бундан ташқари, чигиртка унига асосланган маҳсулотларда оқсилларнинг эрувчанлик кўрсаткичи уч марта юқори бўлиб, эмульсия ҳосил қилиш қобилияти буғдой униникига нисбатан қарийб беш баравар юқоридир. Унинг кўпик ҳосил қилиш хусусияти эса буғдой унига нисбатан тўрт баравар юқори бўлиб, 67,4 фоизни ташкил этади.

Янги турдаги нон тайёрлашда сув ўтлари ва қўзиқоринлардан тайёрланган махсус қўшимчалар ҳам қўлланилиши мумкин. Хусусан, профессор Абдували Тошевнинг қайд этишича, чигиртка унини 5-15 фоиз, сув ўтлари (спирулина)ни 2-6 фоиз ва қўзиқорин кукунини 10-20 фоиз миқдорида қўшиш орқали «оптимал таъм ва ҳидга эга бўлган» юқори озуқа қийматли нон ишлаб чиқариш мумкин бўлади.

Унинг айтишича, чигиртка унини ҳатто минимал миқдорда аралаштириш ҳам маҳсулотни фойдали микроэлементлар билан бойитади, ноннинг умумий таъмини яхшилаб, унинг юмшоқлик ва пишиқлик хусусиятларини сезиларли даражада оширади.

Россия бозорида нон ва бошқа ун маҳсулотлари нархи охирги бир неча йил давомида мунтазам ўсиб бормоқда. Росстат маълумотларига кўра, 2024 йилнинг охирида нон нархи ўтган йилга нисбатан 15 фоизга ошган бўлса, бу жараён 2025 йилда ҳам тўхтамай, янада кескин тус олмоқда. Бундай иқтисодий ҳолат аҳолининг кундалик истеъмолида муҳим аҳамиятга эга бўлган маҳсулотларни қўллаб-қувватлаш ва нархини тушириш бўйича янги йўлларни топиш заруратини келтириб чиқарди.

«Ромир» тадқиқот агентлигининг маълумотларига кўра, россияликлар кундалик эҳтиёжларини қондириш учун қилган харажатлари 2025 йилнинг апрелида рекорд даражага етган. Улар оилавий бюджетининг қарийб 34,6 фоизини озиқ-овқат маҳсулотларига сарфлашга мажбур бўлишмоқда. Бу кўрсаткич сўнгги беш йилдаги энг юқори рақам ҳисобланади.

Истеъмолчилар учун вазиятни оғирлаштирган ҳолда, нон ишлаб чиқарувчилар жорий йил бошида нархларни 10-12 фоизга оширишга қарор қилишди. Бунинг асосий сабаблари орасида хомашё қимматлашуви, логистика харажатларининг ўсиши, солиқ юкининг ошиши каби факторлар кўрсатилмоқда.

Россия олимлари ишлаб чиққан чигиртка ва бошқа нотрадицион маҳсулотлар асосидаги янги технология айнан шу муаммоларни ҳал қилиш йўлидаги муҳим бир қадамдир. Тадқиқотчилар бундай турдаги ноанъанавий маҳсулотларнинг оммавийлашуви нафақат иқтисодий манфаат, балки истеъмолчиларнинг соғлиғи ва озуқаланиш сифатига ижобий таъсир қилишини ҳам урғулашмоқда.

Тошевнинг айтишича, янги нон турининг дунё бўйлаб қабул қилинганлиги ва ҳатто Европа бозорларида ҳам оммалашиб бораётгани инобатга олинса, бу инновация Россия аҳолиси учун ҳам фойдали ва таннархи жиҳатдан мақбул бўлиши мумкин.

Бу каби инновацион маҳсулотлар нафақат озуқавий қиймати, балки иқтисодий жиҳатдан ҳам жозибали эканлиги таъкидланмоқда. Хулоса қилиб айтганда, чигиртка ва бошқа ноодатий компонентлардан фойдаланиш россияликлар учун нарх барқарорлиги ва соғлом турмуш тарзини таъминлашнинг замонавий ечими сифатида қаралмоқда. Шунинг учун яқин орада россиялик истеъмолчиларнинг столида чигирткадан ясалган нон кўриниши эҳтимолдан холи эмас.