Ҳар куни қўлида телефон тутадиганлар учун ҳаёт ва руҳият ҳақида 8 та ҳақиқат

Телефон ҳаёти: Фойдали қурол ёки руҳий синов манбаи?

Бугун мобил телефонлар нафақат ҳаётимизнинг, балки ҳафтамизнинг, ҳатто кундаги ҳар дақиқамизнинг ажралмас бўлагига айланди. Янги авлод учун телефон — иш, ўқиш, мулоқот, кўнгилочар дастурлар ва шахсий ривожланиш учун энг қулай восита. Бироқ бу гаджетга бундай кўр-кўрона боғланишнинг ижобий жиҳатлари билан бир қаторда, руҳиятимизга ва соғлиғимизга бўладиган салбий таъсирини ҳам унутмаслигимиз зарур.

Телефондан келадиган кўринмас хатарлар

1. Руҳий чарчоқ ва стресс
Ҳар куни тинмасдан келадиган хабарлар, ижтимоий тармоқлардаги эълон ва билдиришномалар миямизни доимий тайёргарлик ҳолатида ушлаб туради. Бу эса стресс гормони — кортизол ишлаб чиқарилишини кескин оширади, руҳий чарчоқ ва изтиробларни кучайтиради. Америка психологик Ассоциацияси тадқиқотлари шуни кўрсатмоқда: “Муттасил қўзғатувчи омиллар орасида энг кўп стресс телефон орқали келади”.

2. Уйқунинг сифати пасаяди
Телефон экранидан чиққан кўк нур миядаги уйқу гормони — мелатонин ишлаб чиқарилишини тўхтатади. Harvard Medical School тадқиқотига кўра, ётиш олдидан телефонда кўп вақт ўтказган инсонлар, ҳатто кўп ухласалар ҳам, тўлиқ дам ололмайдилар. Бу кундалик куч ва иштиёқни пасайтиради.

3. Диққатни йўқотиш
Телефонда бир вақтнинг ўзида бир неча ишни бажариш (multi-tasking) кундалик ҳаётимизда энг йирик миявий хато ҳисобланади. Доимий ахборот оқими диққатни бир нуқтада ушлаш қобилиятини заифлаштиради. Бу эса иш, ўқиш ва шахсий ривожланишга салбий таъсир кўрсатади.

4. Ёлғизлик ва ижтимоий алоқаларнинг заифлашиши
Юзма-юз мулоқотнинг етишмаслиги, виртуал дунёга ўрганиб қолиш — бу инсонда изоляция ва ёлғизлик ҳиссини кучайтиради. Бошқалар билан ёқимли, самимий мулоқот ўрнига, кўпчилик виртуал муносабатга ўтиб олмоқда.

5. Ижтимоий таққослаш ва ўз-ўзини паст баҳолаш
Ижтимоий тармоқларда кўриладиган “идеал ҳаётлар” фойдаланувчиларни бошқалар билан солиштиришга мажбур қилади. Бу эса ўз имконияти ва ҳаётидан кўнгил тўлмасликка олиб келади. Pew Research Center маълумотига кўра, ҳар икки фойдаланувчидан бири телефонда кўп вақт ўтказиш туфайли руҳий сиқилишни ҳис қилади.

Телефондан тўғри фойдаланиш учун ҳаётий тавсиялар

1. Билдиришномаларни чекланг
Ҳар хабарга реакция бермаслик учун фақат муҳим иловаларга билдиришнома қўйинг. Бу диққатни сақлашга ёрдам беради ва чалғитишлардан қутқаради.

2. Вақтга риоя қилинг
Телефон учун аниқ вақт ажратинг: масалан, эрталаб ва тушда фақат 1 соатдан. Ётишдан олдин телефонни бутунлай ўчириб қўйинг — бу уйқу сифати учун муҳим.

3. Махсус “қора ҳудудлар” яратинг
Ётоқхона, ошхона, оилавий учрашувлар вақтларида телефонни ёнида ушламасликга ҳаракат қилинг. Бу ҳақиқий мулоқот ва ҳордиққа ёрдам беради.

4. Рақамли детокс кунини киритинг
Ҳафтасига ҳеч бўлмаса бир кунни телефонсиз ўтказишга ҳаракат қилинг. Шу вақтда китоб ўқиш, спорт, ижодий машғулотлар ёки табиат қўйнида сайр қилиш каби фаолиятлар билан банд бўлинг.

5. Экранда ўтказиладиган вақтни назорат қилинг
Смартфондаги махсус дастурлар орқали қайси иловаларда қанча вақт сарфлаётганингизни кузатиб боринг. Одатий фойдаланувчи кунига ўртача 4 соатни экранда ўтказади — бу рақамни камайтиришга интилинг.

6. Янги, фойдали одатларни йўлга қўйинг
Вақтингизни бошқа фойдали фаолиятларга ажратинг: спорт, рассомлик, мусиқа, уй ишлари, дўстлар ва оила билан жонли учрашувлар ва ҳоказо. Бу руҳий соғлиқни мустаҳкамлашга ёрдам беради.

Хулоса
Замонавий смартфонлар ҳаётимизни анча енгиллаштирса-да, унинг ортида кўплаб руҳий ва жисмоний хавфлар ётибди. Телефон — ёрдамчи қурол, лекин у бизни бошқармаслиги керак! Ҳаётимизда технологик балансни сақлаш, ўзимизни ва соғлиғимизни муҳофаза қилиш — замон талаби. Уни тўғри ва ўртача фойдаланган инсон ҳам бахтли, ҳам руҳан соғлом бўлади.

Zamin.uz тавсия қилади: ҳаётингизда смартфонга жой бор, лекин у ҳаётингизни эгаллаб олмасин! «Замин»ни Telegram’да ўқинг!