Dahshat tez orada tugaydi

^{© AP Photo / Manuel Balce Ceneta}
G‘azoni 320 kunlik bombardimon qilishdan so‘ng, u yerda yashovchi ikki yarim million falastinlik uchun dahshat tugashiga umid bor. Qohirada AQSH, Qatar va Misr boshchiligida olib borilayotgan Isroil va HAMAS o‘rtasidagi bilvosita muzokaralar sulh bitimiga olib kelishi mumkin.

Garchi Amerika rasmiylari so‘nggi kunlarda bir necha bor kelishuv yaqin ekanini aytishgan bo‘lsa-da, u hali tuzilmagan, ammo kecha mintaqaga kelgan Davlat kotibi Entoni Blinkenning aytishicha, hozir G‘azoda garovga olingan isroilliklarni ozod qilish uchun "so‘nggi imkoniyat" va "eng yaxshi va ehtimol oxirgi imkoniyat".

O‘tgan yilning 7 oktyabrida garovga olinganlarning ozod etilishi Isroil harbiylarining Falastin sektoridagi operatsiyasining asosiy sababi deb e’lon qilindi, ammo o‘n oydan ko‘proq vaqt ichida G‘azo deyarli butunlay vayron bo‘ldi va ikki yarim yuz isroillikning yarmidan bir oz ko‘prog‘i qo‘yib yuborildi (ularning aksariyati almashinuv operatsiyalari paytida HAMASning o‘zi tomonidan ozod qilingan).

Garovga olinganlarning ba’zilari Isroil bombardimonlari ostida halok bo‘ldi, shuning uchun hozirda 100 dan kam odam asirlikda qolmoqda.

HAMAS ularni ozod qilishga rozi, ammo bunga javoban vaqtinchalik emas, doimiy otashkesim va Isroil qo‘shinlarini G‘azodan olib chiqib ketilishini talab qilmoqda. Ammo garovga olinganlarni og‘zaki ravishda ozod qilmoqchi bo‘lgan Netanyaxu ishg‘olni to‘liq tugatishdan bosh tortmoqda va HAMASga qarshi operatsiyani qayta boshlash huquqini istamoqda – bunday shartlar bo‘yicha kelishuvga erishib bo‘lmasligi tushunarli.

Amerikaning Netanyaxuga bosimi samarasiz edi: Tel-Aviv Amerikaning ichki qarama-qarshiliklari ustida o‘ynashga odatlangan, ayniqsa prezidentlik kampaniyasi paytida. Ammo uning davomida Isroilni qo‘llab-quvvatlash masalasi eng muhim masalalardan biriga aylandi - Amerika siyosiy elitasidagi barcha Isroilni qo‘llab-quvvatlovchi muhit bilan, demokrat saylovchi Bayden va Xarrisning Falastin fuqarolarini kaltaklashni to‘xtata olmasligidan norozi.

Demak, endi Oq uy o‘z kuchini namoyish qilishi kerak – saylovchilarga ma’muriyat G‘azoda o‘t ochishni to‘xtatishga erishishi va Netanyaxuni tinchlikka majburlashi mumkinligini ko‘rsatishi kerak. Shunday qilib, Isroil rahbariyatiga bosim kuchayib bormoqda — va sulh uchun real imkoniyatlar mavjud.

Ammo buning uchun Netanyaxu G‘azo ustidan nazoratni saqlab qolish niyatidan voz kechishi kerak, ya’ni Isroil qo‘shinlarini G‘azo va Misr o‘rtasidagi chegarada, shuningdek, sharqdan g‘arbga o‘tadigan va anklavni ikkiga bo‘ladigan chiziqda qoldirish kerak.
Bu HAMASning asosiy talabi va uni amalga oshirmasdan turib, kelishuvga erishib bo‘lmaydi. Netanyaxu uchun barcha qo‘shinlarni olib chiqib ketish juda qiyinligi aniq — Isroil vaqti-vaqti bilan HAMASning harbiy tuzilmasini deyarli yo‘q qilganini da’vo qilsa-da, Isroil rahbarlari o‘n oy davomida operatsiya yakunlanganidan keyin sektor nazoratini saqlab qolishlarini aytishmoqda.

Biroq, Isroil G‘azoda abadiy jang qila olmaydi — va u baribir uni tark etishga majbur bo‘ladi. Sektorda qolishga urinishlar ko‘pchilik jahon hamjamiyatining Isroilni boykotiga olib keladi va hatto AQSH ham ittifoqchisi uchun hech narsa qila olmaydi.
Katta ehtimol bilan Netanyaxu qo‘shinlarni olib chiqish uchun qandaydir o‘tish davri haqida muzokaralar olib boradi, biroq u ularni jo‘natish uchun aniq sanani belgilashga rozi bo‘lishi kerak.

"G‘azo bizniki bo‘ldi" deb allaqachon qaror qilgan Isroil jamiyatining katta qismi uchun bu kuchli zarba bo‘ladi, ammo Isroilda hali ham alternativa yo‘q. Qolaversa, G‘azoni tark etgandan keyin ham Isroilning muammolari tugamaydi.

O‘n oylik genotsid yahudiy davlati uchun izsiz o‘tmaydi — uning tarixida yangi bob boshlanadi (va allaqachon boshlangan). G‘azoda 100 000 ga yaqin yarador va 40 000 kishi halok bo‘ldi (asosan ayollar va bolalar) va yana o‘n mingga yaqin kishining qoldiqlari vayronalar ostida qolishi mumkin. Deyarli butun aholi oziq-ovqat va dori-darmon yetishmasligi bilan omon qolgan qochqinlarga aylandi.

Sektorning katta qismi — uy-joy va infratuzilma, shuningdek, bog‘lar va dalalar vayron bo‘ldi. Va bu qasddan vayron qilish, hamma narsani yo‘q qilish edi, chunki Isroilning asosiy, e’lon qilinmagan (garchi rasmiy darajada aytilgan bo‘lsa ham) maqsadi G‘azoni tozalash, undan barcha falastinliklarni siqib chiqarish edi.

Amerikaning Bloomberg nashri Massachusets texnologiya instituti arxitektura tarixi professori, Ikkinchi jahon urushidan keyin Yevropaning qayta tiklanishini o‘rgangan Mark Yarzobekning so‘zlarini keltiradi: “Biz G‘azoda ko‘rgan narsamiz urbanizm tarixida hech qachon ko‘rmagan narsadir. Bu nafaqat jismoniy infratuzilmani yo‘q qilish, balki boshqaruvning asosiy institutlarini va normallik hissini yo‘q qilishdir. Qayta tiklash narxi juda katta bo‘ladi ... Ular nima qilishmasin, G‘azo avlodlar davomida bu bilan kurashadi”. Ammo G‘azo 1967 yildan beri ishg‘ol yoki blokadada yashamoqda (va qochqinlar 1948 yilda unda paydo bo‘lgan) - shuning uchun falastinliklar uchun asosiysi ular o‘z yerlarini saqlab qolishdi va genotsidning yakunlanishiga yo‘l qo‘yishmadi.

Endi uni qayta tiklash, shu jumladan 42 million tonna vayronalarni olib tashlash kerak bo‘ladi! G‘azo xarobalari buzib tashlanadi, ostidan topilgan o‘liklar aza tutiladi va dafn etiladi - ammo qayta tiklash uchun ham, jinoyatlar uchun ham kim to‘laydi?

G‘azo arab va qisman Amerika va Yevropa pullari bilan tiklanadi — “Isroil nafaqat shekel bermaydi, balki restavratsiyadan ham daromad oladi (oxir-oqibat, u nafaqat G‘azo chegaralari, balki eksport va importi, shuningdek, moliyasi ustidan ham nazoratni saqlab qoladi).

Biroq, oxir-oqibat, Isroil o‘zini chuqur ahvolga soladi — bu uning iqtisodiyoti urushdan zarar ko‘rgani (va savdoning pasayishi) uchun emas, balki dunyoda unga bo‘lgan munosabat qaytarib bo‘lmaydigan darajada o‘zgargani uchun.

Genotsid uchun baribir to‘lash kerak bo‘ladi — va puldan ko‘ra ko‘proq: o‘z baxtini boshqalarning baxtsizligi va o‘z yerida qurishga qaror qilgan davlatning kelajagi. “Zamin” yangiliklarini “Facebook”da kuzatib boring