Rossiya prezidenti Istanbul muzokaralariga jiddiy qaramayaptimi?

Putin Istanbulga Medinskiy boshchiligidagi va GRU boshlig‘i ishtirokidagi delegatsiyani yubordi. Ishtirokchilarning bunday tarkibi bilan muzokaralardan nimani kutish mumkin?

14 may kuni kechqurun Rossiya prezidenti Vladimir Putin Istanbulda Ukraina bilan muzokaralarda delegatsiya tarkibini tasdiqladi. Unga prezident yordamchisi Vladimir Medinskiy rahbarlik qildi.

Tabrik yig‘ilishida Putinning o‘zi va delegatsiya a’zolaridan tashqari Xavfsizlik kengashi kotibi Sergey Shoygu, bosh vazir o‘rinbosari Denis Manturov, prezidentning tashqi siyosat bo‘yicha yordamchisi Yuriy Ushakov, mudofaa vaziri Andrey Belousov, tashqi ishlar vaziri Sergey Lavrov, Federal xavfsizlik xizmati direktori Aleksandr Bortnikov, tashqi razvedka xizmati direktori Sergey Narishkin, Rossiya gvardiyasi rahbari Viktor Zolotov, Bosh shtab boshlig‘i Valeriy Gerasimov va «maxsus harbiy operatsiya zonasi»dagi guruhlar qo‘mondonlari ishtirok etdi.

Bu odamlarning ba’zilari muzokaralar uchun Istanbulga o‘zi ham borishi mumkin edi. Ammo u yerga Medinskiy, TIV rahbari o‘rinbosari Mixail Galuzin, Bosh razvedka boshqarmasi (GRU) boshlig‘i Igor Kostyukov va mudofaa vaziri o‘rinbosari Aleksandr Fomin boradiganbo‘ldi. Turkiyaga shaxsan tashrif buyurgan Ukraina prezidenti Volodimir Zelenskiy Rossiya delegatsiyasining bunday tarkibini «sun’iy» deb atadi.

Aslida bu 2022 yil bahorida Istanbulda Ukraina bilan muzokaralar olib borgan o‘sha delegatsiyadir: Medinskiy boshchiligida; MDHga mas’ul tashqi ishlar vaziri o‘rinbosari (2022 yilda u Andrey Rudenko edi, hozir – Galuzin); xalqaro harbiy ishlar bo‘yicha mudofaa vaziri o‘rinbosari (o‘shanda ham, hozir ham general Fomin). Buning ustiga harbiy razvedka boshlig‘i general Kostyukov.

Rossiyalik sobiq diplomat Boris Bondarev «Meduza» bilan suhbatda dastlabki uchlikning muzokaralardagi ishtirokiga
izoh berdi. Uning fikricha, ularning delegatsiya tarkibiga kiritilishi Putinning 2022 yilgi muzokaralarga qaytish va «hech narsa bo‘lmagandek ko‘rinish» istagidan dalolat beradi: uch yil o‘tdi – biz hamon o‘sha joyda turibmiz.

2022 yilda Medinskiy boshchiligidagi delegatsiya Istanbulga kelib, Ukrainadan amalda taslim bo‘lishni talab qilgandi: qurolli kuchlarni keskin qisqartirish, NATOga qo‘shilishdan voz kechish va Qrimni kuch bilan qaytarishga urinishlardan voz kechish.

Bondarevning ta’kidlashicha, delegatsiya tarkibi Putin muzokaralarga jiddiy yondashmayotganini anglatmaydi. Shunisi e’tiborga loyiqki, u muzokaralar chog‘ida o‘t ochishni to‘xtatishga rozi bo‘lmadi: bu, Bondarevning fikricha, Rossiya har qanday diplomatik harakatlarga qaramay, «Ukrainadan shafqat so‘ramaguncha bosim o‘tkazish» niyatida ekanini ko‘rsatadi.

Muzokarachilar tarkibidagi yangi nom – Igor Kostyukov. Rossiya maxsus xizmatlariga ixtisoslashgan jurnalist Andrey Soldatov «Meduza» bilan suhbatda Putin maxsus xizmatlar vakillarini xalqaro muzokaralarga tobora ko‘proq jalb qilayotganini ta’kidladi. Masalan, GRU boshlig‘ining birinchi o‘rinbosari Vladimir Alekseyev 2022 yil yozida «g‘alla bitimi» bo‘yicha muzokaralarda ishtirok etgan. Saudiya Arabistonida amerikaliklar bilan muzokaralarda general Sergey Beseda qatnashdi – u hozirda Federal xavfsizlik xizmati direktori maslahatchisi, yaqin o‘tmishda esa Rossiyaning keng ko‘lamli bosqiniga qadar Federal xavfsizlik xizmatining Ukraina masalasi bilan shug‘ullangan 5-xizmati boshlig‘i bo‘lgan.

Soldatovning taxmin qilishicha, bir tomondan, Putin eng muhim ishlarni maxsus xizmat odamlariga topshirishni afzal ko‘radi, boshqa tomondan esa, maxsus xizmatlarning rahbariyati muzokaralarning Putin uchun muhimligini tushunib, «ishtirokchilar tarkibiga kirish» va shu orqali davlat rahbari oldida o‘z ahamiyatini oshirishga intiladi.

Xalqaro muzokaralarda razvedka va ayniqsa harbiy razvedkaning an’anaviy imtiyozi – asirlarni almashish. Rossiya misolida, bu birinchi navbatda «muzokaralar stolidan joy olish» usulidir, razvedka xizmatlarining haqiqiy manfaatlari esa boshqa narsalarga tegishli. Masalan, yevropalik hamkasblar bilan aloqalarni tiklash. «Rossiya delegatsiyasi har doim kutilmagan mavzularni qo‘shishi bilan nom qozongan», – deya xulosa qiladi Soldatov.

Igor Kostyukov Amerikadagi 2016 yilgi saylovlarga aralashgani uchun AQSH sanksiyalari ostida (bu aralashuvda GRU hakerlari ayblangan), shuningdek, Skripallar zaharlanishi bilan bog‘liq holat uchun Yevropa Ittifoqi ham 2018 yilda unga sanksiya qo‘llagan.

Rossiyaning Istanbulga kelgan delegatsiyasi a’zolarining har biriga bir nafardan ekspert qo‘shib yuborilgan: Medinskiyda – prezident ma’muriyatining gumanitar masalalar bo‘yicha boshqarma boshlig‘i o‘rinbosari Yelena Pobereyevskaya (yaqingacha u Medinskiy apparatini boshqargan); Galuzinda – Tashqi ishlar vazirligining MDH mamlakatlari ikkinchi departamenti direktori Aleksey Polishchuk (Ukraina, Belarus va Moldova bilan hamkorlik uchun mas’ul); Fominda – Mudofaa vazirligining Xalqaro harbiy hamkorlik bosh boshqarmasi boshlig‘i o‘rinbosari Viktor Shevsov.

Eng qiziqarli figura – Kostyukovning «sherigi», GRU generali Aleksandr Zorin. 2015-2017 yillarda Rossiyaning Suriyadagi harbiy operatsiyasi paytida u ajoyib harbiy muzokarachi sifatida obro‘ qozongan: turli guruhlar bilan o‘t ochishni to‘xtatish, u yoki bu obyektlarni topshirish, gumanitar yo‘laklar yaratish va shunga o‘xshash narsalar haqida kelishish bilan shug‘ullangan. 2022 yilda Mariupolda u general Alekseyev bilan birgalikda ukrainaliklar bilan muzokaralar olib borgan va muzokaralar «Azovstal» taslim bo‘lishi bilan yakunlangan.

«Menimcha, bu, umuman olganda, bu muzokaralar nomiga o‘tkazilayotganining dalilidir. Yondosh taktik maqsadlar ham bor: ukrainlarga ular bilan Mariupolda bo‘lgani kabi formatda va ruhda gaplashilishini va ularga bo‘lgan munosabat aynan shunday bo‘lishini ko‘rsatish. Umuman olganda, hech kim jiddiy natijalarni kutmayapti», – deydi bu haqda Andrey Soldatov.

Foto: Aleksandr Kazakov / RIA Novosti / Sputnik / Profimedia “Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!