Gazlangan ichimliklardan voz kechishga undovchi 11 ta sabab

^{Foto: Marie Claire}
Gazlangan shirin ichimliklarni muntazam iste’mol qilish organizmga o‘zgarish kiritadi, qarish jarayonini tezlashtiradi, metabolizmni sekinlashtiradi va boshqa organlar holatiga salbiy ta’sir qiladi. Nima uchun gazli ichimliklar eng xavfli mahsulotlardan biri ekanligini quyida ma’lum qilamiz.

Gazli ichimliklar har bir do‘konda sotiladi, ular shakar va ozuqaviy qiymati nolga teng bo‘lgan kimyoviy moddalar bilan to‘la ekanligi haqida ogohlantirishdan charchamaydigan mutaxassislar tomonidan muntazam ravishda tanqid qilinadi. Biroq ko‘pchilik hali ham ular olib kelishi mumkin bo‘lgan haqiqiy zararni bilmaydi.

2014 yilda Action on Sugar tomonidan o‘tkazilgan tadqiqot shuni ko‘rsatdiki, 330 ml gazlangan shirin ichimliklarning 79 foizi olti yoki undan ortiq choy qoshiq shakarni o‘z ichiga oladi. Bu kattalar uchun shirinlikning maksimal sutkalik dozasi. Ba’zilar cheklovlar qo‘yish orqali yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan xavf-xatarlarni yengishga harakat qilmoqda. Vaqti-vaqti bilan gazli ichimlikdan zavqlanish taqiqlangan emas, lekin bunday mahsulotlarni ortiqcha iste’mol qilish salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin. Spirtsiz yoki gazlangan ichimliklar ichki organlarning faoliyatiga ta’sir qilishi mumkin, shuningdek, estetik jihatdan salbiy oqibatlarga olib keladi, teri, tish va qomatga ta’sir o‘tkazadi.

Agressivlik va depressiyaning kuchayishi
2020 yilda 11, 13 va 16 yoshli 5147 bola ishtirokida o‘tkazilgan tadqiqot gazli ichimlik iste’moli va agressivlik o‘rtasida bog‘liqlik borligini aniqladi. Uning mualliflari gazli ichimliklarni tez-tez iste’mol qilish ko‘proq agressiv xatti-harakatlar, zo‘ravonlik va depressiv alomatlar bilan bog‘liq degan xulosaga keldi. Bu nima uchun ekanligi noma’lum, ammo javob gazli ichimliklar yuqori darajada qayta ishlanganligi va muammoli bo‘lishi mumkin bo‘lgan ko‘plab mahsulotlarni, jumladan, asabiylashish bilan bog‘liq bo‘lgan aspartam va boshqa moddalarni o‘z ichiga olishi mumkin. Kofein ham xulq-atvor muammolarining manbai hisoblanadi.

Erta qarish
Gazli ichimliklarda ishlatiladigan fosfat, shuningdek, boshqa ko‘plab qayta ishlangan oziq-ovqatlar qarish jarayonini tezlashtirishi aniqlangan. Bu nafaqat terining potensial ajinlari, balki surunkali buyrak kasalligi va yurak-qon tomir tizimi uchun ham zararli.

Saraton kasalligi xavfining ortishi
Gazlangan ichimliklarni iste’mol qilish va saraton turlari o‘rtasidagi bog‘liqlikni o‘rganuvchi ko‘plab tadqiqotlar o‘tkazildi. 2019 yilda British Medical Journal tomonidan 5-18 yoshgacha bo‘lgan 101 257 nafar ishtirokchi bilan o‘tkazilgan tadqiqot shuni ko‘rsatdiki, shakarli ichimliklarni iste’mol qilish haqiqatan ham saraton, xususan, ko‘krak saratoni xavfi bilan bog‘liq. Kuniga 100 ml qo‘shimcha shakarli ichimliklar ichish, bu haftada taxminan ikki bankaga teng, natijada tadqiqotchilar saraton xavfini 18 foizga oshirishi mumkin degan xulosaga keldi.

Yurak-qon tomir kasalliklari
Amerikalik olimlar, shuningdek, shakarli ichimliklar va yurak-qon tomir kasalliklaridan o‘lim darajasi o‘rtasidagi bog‘liqlikni o‘rganmoqda. 2019 yilda tadqiqotchilar kuniga ikki porsiya dan ortiq yuqori kaloriyali ichimlik ichgan odamlarda yurak muammolaridan o‘lish xavfi 31 foizga yuqori degan xulosaga keldi. Iste’mol qilingan gazli ichimlik miqdori ham muhim rol o‘ynashi aniqlandi: har kuni iste’mol qilingan shakarli ichimlikning har bir qo‘shimcha qismi yurak-qon tomir kasalliklaridan o‘lish xavfini 10 foizga oshirish bilan bog‘liq.

Qandli diabet rivojlanish xavfi ortadi
Shakarli ichimliklar ikkinchi toifa diabet rivojlanish ehtimolini oshiradi. 2009 yilda Amerika Diabet Assotsiatsiyasi kuniga bir yoki bir nechta gazlangan ichimliklar ichish diabet xavfini 67 foizga oshirganini ma’lum qildi. Bu raqam, albatta, gazli ichimlikdan voz kechishga arziydi. Shuningdek, shakarli gazlangan ichimliklarni har kuni iste’mol qilish metabolik sindromning nisbiy xavfining 36 foizga oshishiga olib keldi. Bu diabet, yuqori qon bosimi va semirib ketishning kombinatsiyasi bo‘lib, bu o‘z navbatida yurak-qon tomir kasalliklari, qon tomir kasalliklari xavfini oshiradi.

Ortiqcha vazn
Bu g‘alati tuyilishi mumkin, lekin ko‘pchilik tushunmaydiki, gazli ichimliklar qomatga, ayniqsa, bel atrofida katta o‘zgarishlarga olib kelishi mumkin. 2015 yilda 749 nafar kattalar ishtirokida o‘tkazilgan 10 yillik tadqiqot shuni ko‘rsatdiki, har kuni gazli ichimlik iste’mol qiladigan odamlarda “bel atrofi o‘sishi” shakarli ichimliklarni iste’mol qilishni to‘xtatganlarga qaraganda deyarli to‘rt baravar yuqori. Tadqiqotchilar gazli ichimlik iste’molining ko‘payishi qorin bo‘shlig‘idagi semirishning kuchayishi bilan bog‘liqligini aniqladi.

Homilador ayollarda erta tug‘ish xavfi
Homilador ayollar gazlangan ichimliklar ichishdan ogohlantiriladi. 2010 yilda Daniyada 60 000 ayol o‘rtasida o‘tkazilgan tadqiqot shuni ko‘rsatdiki, gazlangan va gazsiz shirin ichimliklar ichganlarda erta tug‘ish ehtimoli ko‘proq. Homiladorlik paytida kuniga kamida bir marta gazlangan suv ichgan ayollarda erta tug‘ish ehtimoli ichmaganlarga qaraganda 38 foiz ko‘p.

Alsgeymer kasalligi xavfining ortishi
2020 yilda amerikalik olimlar gazli ichimliklarni ko‘proq iste’mol qilish demensiya, Alsgeymer kasalligi va insultning barcha shakllari xavfi ortishi bilan bog‘liqligini aniqladi. 20 yildan ortiq davom etgan Framingham Heart Study tadqiqot markazi haftasiga birdan yetti porsiya gacha gazli ichimlik qabul qilgan odamning iste’mol qilmaydiganlarga qaraganda Alsgeymer kasalligiga chalinish ehtimoli deyarli ikki baravar yuqori ekanligini aniqladi.

Tishlarning shikastlanishi
Gazli ichimliklar tishlarga zarar yetkazishi mumkin, shuning uchun gazlangan suvga bo‘lgan ishtiyoqni cheklash chiroyli tabassumni saqlab qolishning kaliti deb hisoblanadi. Tish shifokori va og‘iz bo‘shlig‘i bo‘yicha mutaxassis doktor Rona Eskanderning so‘zlariga ko‘ra, shakarsiz choy yoki suvni afzal ko‘rgan ma’qul. “Gazlangan ichimliklar tarkibida shakar bo‘ladimi yoki yo‘qmi, kislota bo‘ladi, – deydi ekspert. – Ular tishlarga zarar yetkazishi va kariyes, tish eroziyasi kuchayishiga olib kelishi mumkin”. Uning qo‘shimcha qilishicha, gazli ichimliklar ichilgandan keyin darhol tishlarni yuvmaslik kerak. Chunki kislota tishlar tuzilishini yumshatib, ularni tushib ketishiga moyil qilib qo‘yadi.

Jigarning shikastlanish xavfi ortadi
Tadqiqotchilar kuniga atigi ikki shisha shakarli ichimliklar jigar kasalligining rivojlanishiga hissa qo‘shishini isbotladi. Sog‘lom jigar yog‘dan mahrum bo‘lishi kerak, ammo mutaxassislarning fikriga ko‘ra, Buyuk Britaniyada har uchinchi bemorda oz miqdorda bo‘lsa ham u mavjud va ko‘plab mamlakatlarda shunga o‘xshash holatlar kuzatilmoqda. “Zamin” yangiliklarini “Odnoklassniki”da kuzatib boring