AQSHning Markaziy Osiyo davlatlari bo‘yicha strategiyasida Rossiya va Xitoyning tilga olinishi

Qo‘shma Shtatlar 2022 yilda Markaziy Osiyo mamlakatlari uchun maxsus strategiyasini namoyish etib, mintaqadagi siyosiy maqsadlarini aniq ko‘rsatdi. Bu hujjatlarda Xitoy va Rossiyaning mintaqaviy roli qayd etilgan. “Daryo” kolumnisti, xalqaro ekspert Eldaniz Guseynovning tahlillari asosida ushbu strategiyalar Markaziy Osiyo doirasida geosiyosiy musobaqalar va hamkorlikning murakkabligini ko‘rsatmoqda.

Qozog‘iston strategiyasida Xitoy va Rossiyaning muhim rol o‘ynashi alohida qayd etilgan. Hujjatda Xitoyning savdo qoidabuzarliklari va qo‘shnichilik maqomi, Rossiyaning esa tarixiy va o‘zaro munosabatlar orqali kuchli ta’siri ta’kidlangan. Bu esa Qozog‘istonning ushbu davlatlar bilan strategik hamkorlikdagi rolini va mintaqadagi muvozanatni saqlashdagi muhimligini ko‘rsatib turadi.

Qirg‘iziston strategiyasida Rossiya hal qiluvchi harbiy ittifoqchi va iqtisodiy inflyuyenser sifatida tasvirlangan. Iqtisodiy aloqalar nuqtayi nazaridan Xitoy ham diqqatga sazovor mavqeni egallaydi. Bu Qirg‘izistonning ikki davlat bilan ega bo‘lgan murakkab va ko‘p qirrali munosabatlarini yoritadi.

Tojikiston strategiyasida esa Xitoy va Rossiya bir xil darajada muhim o‘rinlarni egallaydi. Xitoyning qarz va investitsiyalarda tutgan o‘rniga, Rossiyaning esa rejimning barqarorligini va asosiy harbiy hamkorini ta’minlashiga urg‘u berilgan.

Turkmanistonning strategiyasi o‘zining mintaqaviy hamkorlardan ajralib turishi ta’kidlangan.

O‘zbekistonning siyosiy strategiyasida Rossiyaning roli mintaqaviy xavfsizlik va geosiyosiy jarayonlarning natijalari bilan bog‘liq ekanligi qayd etiladi. Xitoyning kamroq tilga olinishi O‘zbekistonning bu mamlakat bilan aloqasi mintaqaning boshqa davlatlaridan ko‘ra pastroq darajada ekanligini ko‘rsatishi mumkin.

^{Foto: Eldaniz Guseynov/ LinkedIn}
Markaziy Osiyoda AQSH, Xitoy va Rossiya o‘rtasidagi geosiyosiy raqobat ularning strategik manfaatlari, iqtisodiy ambitsiyalari va xavfsizlik muammolari bilan bog‘liq. Qo‘shma Shtatlar Markaziy Osiyoni energiya resurslari, transport yo‘llari va geosiyosiy ahamiyati tufayli strategik ahamiyatga ega deb hisoblaydi. AQSH Xitoy va Rossiyaning kuchayib borayotgan qudratini muvozanatlash uchun mintaqada ta’sirini saqlab qolish, barqarorlikni qo‘llab-quvvatlash va terrorizmga qarshi kurash kabi sohalarda o‘z manfaatlarini himoya qilishni maqsad qilgan. AQSHning ishtiroki diplomatik sa’y-harakatlar, iqtisodiy yordam, xavfsizlik sohasida hamkorlik va demokratik boshqaruv va inson huquqlarini qo‘llab-quvvatlashni o‘z ichiga oladi.

Xitoyning Markaziy Osiyodagi ishtiroki uning iqtisodiy manfaatlaridan kelib chiqadi. Pekin iqtisodiy imtiyozlar va mintaqa hukumatlari bilan hamkorlikdan foydalangan holda Markaziy Osiyodagi siyosiy ta’siri va strategik ishtirokini kengaytirishga intilmoqda.

Rossiya Markaziy Osiyo davlatlari bilan sovet davridan boshlangan tarixiy va madaniy aloqalarni saqlab kelmoqda. Rossiyaning maqsadlari Kollektiv xavfsizlik shartnomasi tashkiloti (KXSHT) kabi tashkilotlar orqali xavfsizlik sohasida hamkorlikni ta’minlash, rus tili va madaniyatini targ‘ib qilish, shuningdek, ekstremizm va terrorizm kabi tahdidlarga qarshi birgalikda kurashishdan iborat.

AQSH, Xitoy va Rossiya o‘rtasidagi raqobat Markaziy Osiyodagi mintaqaviy barqarorlikka turli yo‘llar bilan ta’sir qilishi mumkin. Tashqi kuchlar o‘rtasidagi keskinlik va raqobat mavjud ziddiyatlarni kuchaytirishi va mintaqaviy hamkorlik sa’y-harakatlarini murakkablashtirishi mumkin. “Zamin” yangiliklarini “Telegram”da kuzatib boring