Tojikistonda hosil ko‘paydi, lekin narxlar nega pasaymaydi?

Tojikistonda bu yil meva va sabzavot yetishtirishda katta o‘sish kuzatilganiga qaramasdan, narx-navoning sezilarli darajada ko‘tarilishi aholini xavotirga solmoqda. Mamlakatda 2025 yilning dastlabki to‘rt oyida meva-sabzavotlar narxi o‘rtacha 25 foizgacha oshgan. Bu esa, o‘z navbatida, kundalik hayotda iste’mol qiladigan mahsulotlarining narxiga ham salbiy ta’sir ko‘rsatyapti.

Rasmiy statistika ma’lumotlariga ko‘ra, ayniqsa karam, sabzi, kartoshka va piyoz kabi kundalik oziq-ovqat mahsulotlari narxlari katta sur’at bilan o‘sib, aholining xarid qobiliyatiga ta’sir qilmoqda. Masalan, bu yil kartoshka va piyoz narxlari o‘tgan yilga nisbatan bir necha karra oshgan. Ayniqsa, bozorlardagi narxlar ko‘tarilgani aholini jiddiy tashvishga solmoqda.

E’tiborlisi shundaki, davlatning rasmiy idoralari tomonidan taqdim etilgan ma’lumotlarda sabzavotlar yetishtirish ko‘lamining ham o‘sgani ko‘zga tashlanmoqda. Joriy yilning yanvar-aprel oylarida Tojikiston fermerlari tomonidan jami 146,2 ming tonnadan ziyod sabzavot yetishtirilgan bo‘lib, bu ko‘rsatkich o‘tgan yilga nisbatan sezilarli ravishda yuqori. Xususan, kartoshka va piyozning hosili ham avvalgi yillarga qaraganda ancha ko‘paygan.

Shu bilan bir qatorda, meva narxlarining ham ortayotgani kuzatilmoqda. Misol uchun, 2025 yilning ilk 4 oyida meva narxi 11,4 foizga ko‘tarildi. Bu ko‘tarilish esa aholining kundalik sarf-harajatlarini ham oshirishga sabab bo‘lmoqda. Biroq meva yetishtirish hajmi ham bu yil 16,3 foiz o‘sib, umumiy hosil 1122 tonnadan oshgan.

Mutaxassislarning fikricha, bu holat narx-navo bozoridagi umumiy tendensiyalarni aks ettirmoqda. Aytish mumkinki, mahsulotlarning narxi yetishtirish hajmiga emas, balki transport, ishlab chiqarish va bozor jarayonlaridagi boshqa omillarga ko‘proq bog‘liq bo‘lmoqda.

Shuningdek, meva va sabzavot mahsulotlari narxining ko‘tarilishi boshqa muhim oziq-ovqat mahsulotlari narxiga ham o‘z ta’sirini o‘tkazmoqda. Masalan, yog‘ mahsulotlari, go‘sht va hatto alkogolsiz ichimliklar narxi ham kamida 1 foizga oshgani kuzatilgan.

Biroq, bu holatda ham istisnolar mavjud. Un, tovuq go‘shti, guruch va shakar kabi aholi orasida talab yuqori bo‘lgan mahsulotlar, aksincha, narxi pasaygani bilan diqqatga sazovordir. Bu pasayish aholiga nisbatan yumshatuvchi omil bo‘lsa-da, umumiy narxlarning ko‘tarilishi aholining turmush darajasiga bosim o‘tkazishda davom etmoqda.

Bu vaziyat ko‘plab savollarni yuzaga chiqaradi: nega hosil ko‘paygan bir paytda narxlar pastlamaydi? Davlat nazorati va bozorlarning shaffofligini ta’minlash masalasi hozirgi kunda eng dolzarb muammolardan biri bo‘lib qolmoqda.

Umuman olganda, Tojikiston hukumati vakillari va mutaxassislar bu muammolarga yechim topish, bozorni nazorat qilish va narxlarning barqarorligini ta’minlash uchun kompleks chora-tadbirlarni ishlab chiqish zarurligini ta’kidlamoqda. Bundan keyingi oylarda vaziyat qanday o‘zgarishi aholining kundalik turmush tarziga yanada kuchli ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Shu bois, bozorlarda narxlarning barqarorlashishi Tojikiston aholisi uchun yaqin oylarda eng muhim masalalardan biri bo‘lib qoladi.