Yaqin Sharqdagi siyosiy va xavfsizlik vaziyati tobora taranglashib borayotgan bir paytda, Vashington va Tehron o‘rtasida faqat harbiy choralar emas, balki keng diplomatik muzokaralar ham davom etmoqda. CNN manbalariga tayanadigan bo‘lsak, AQSH prezidenti ma’muriyati Eronga fuqarolik yadro energiyasi dasturini rivojlantirish uchun 30 milliard dollargacha mablag‘ ajratish, bir qator sanksiyalarni yumshatish va muzlatilgan aktivlarni qisman ochish taklifini muhokama qilmoqda, deb xabar berdi cnn.com.
Bu takliflardan asosiy maqsad – Eronni yadroviy muzokaralar stoliga qaytarish va mintaqa xavfsizligini ta’minlash, deb ta’kidlamoqda AQSH diplomatlari. Shu maqsadda Tehronga bir qator imtiyozlar taklif etilyapti, shu jumladan, yadro loyihasini faqat tinch maqsadlarda amalga oshirish va uranni boyitishdan to‘liq voz kechish sharti bilan.
Nega bu mavzuda muzokaralar qiziy boshladi?
Oxirgi ikki haftada Eron va Isroil o‘rtasida harbiy zarbalar almashinuvi ro‘y berdi. Mana shunday noaniq vaziyatda, AQSH va arab davlatlarining asosiy vakillari Tehron bilan muzokaralar o‘tkazgani ma’lum bo‘ldi. Manbalarning aytishicha, bu muzokaralar hatto Eron va Isroil o‘rtasidagi o‘t ochishni to‘xtatish to‘g‘risida kelishuvdan so‘ng ham davom etgan.
Qanday takliflar muhokama qilinmoqda?
Muzokaralar doirasida muhokama qilingan asosiy loyihalardan biri – Eronda uran boyitilmaydigan fuqarolik yadro dasturini amalga oshirish va buning uchun 20–30 milliard dollar atrofida sarmoya jalb qilish. Bu mablag‘ to‘g‘ridan to‘g‘ri AQSHdan berilmasligi, balki Fors ko‘rfazi davlatlari va boshqa arab sarmoyadorlari orqali moliyalashtirilishi ko‘zda tutilgan. Shuningdek, Eronga nisbatan ayrim sanksiyalarni olib tashlash va xorijiy banklardagi 6 milliard dollarga yaqin muzlatilgan mablag‘ni qaytarish imkoniyati ham ko‘rib chiqilmoqda.
Muzokaralar qanday sharoitlarda o‘tmoqda?
Ma’lumotlarga ko‘ra, AQSH va Eron o‘rtasidagi uchrashuvlar, jumladan, 20 iyun kuni maxsus vakil Stiv Uitkoff hamda arab davlatlari vakillari o‘rtasidagi bir necha soatlik maxfiy uchrashuvda ana shu masalalar muhokama qilingan. Bu uchrashuv AQSHning Eronga nisbatan harbiy zarbalaridan atigi bir kun oldin bo‘lib o‘tgani diqqatga sazovor.
AQSH nima shartini qo‘ymoqda?
Yadro loyihalari bo‘yicha AQSH pozitsiyasi aniq: Tehronning uran boyitishdan to‘liq voz kechishi va faqat fuqarolik maqsadlarda tayyor, boyitilgan uranni xorijdan import qilishi talab qilinmoqda. Bu Eronda qonuniy yadro dasturini rivojlantirishga yo‘l ochadi, biroq harbiy sohada faoliyat yuritish imkonini cheklaydi.
Yangi obyekt qurish va boshqa variantlar
Muhokama qilinayotgan yana bir taklifga ko‘ra, Fors ko‘rfazi davlatlari Eronning Fordo yadro inshooti o‘rniga faqat fuqarolik maqsadlariga xizmat qiladigan yangi obyekt qurishga sarmoya kiritishlari mumkin. Biroq bu obyekt qanday maqsadda va qanday nazorat ostida ishlatilishi hozircha aniq emas.
Kelajak nima bo‘lishi mumkin?
Muzokaralarda ishtirok etayotgan manbalarning ta’kidlashicha, hozircha kelishuv bo‘yicha aniq qaror qabul qilinmagan, har bir taklif jiddiy tahlil qilinmoqda va jarayonda turli kreativ yondashuvlar sinovdan o‘tmoqda.
Xulosa o‘rnida
AQSHning bu takliflari yadroviy xavfsizlik, mintaqa barqarorligi va Eronning xalqaro munosabatlardagi mavqeini oshirish uchun yangi imkoniyatlar eshigini ochishi mumkin. Ammo qanday qaror qabul qilinishi hali noma’lum va muzokaralar natijasi butun mintaqaning kelajagiga katta ta’sir ko‘rsatishi kutilmoqda.
Sizningcha, bu muzokaralar haqiqatan ham tinchlik sari qadammi yoki katta siyosiy o‘yinning bir qismi bo‘ladimi? “Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!
Ctrl
Enter
Xato topdIngizmi
Iborani ajratib Ctrl+Enter tugmasini bosing Mavzuga oid yangiliklar
