7-8 soatdan kam uxlash chindan ham vazn ortishiga olib keladimi?

^{Foto: «Domashniy ochag»}
Ko‘pchilik uyquni ham tejaydi. Katta yoshli zamonaviy odamda tungi uyquning davomiyligi XIX dagi odamlarnikiga nisbatan deyarli 20 foizga kamaydi. Olimlar surunkali uyqusizlik va ortiqcha vazn o‘rtasida to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘liqlik borligini bildirish orqali uyqu davomiyligini qisqartirganlar uchun foydali ma’lumotlar taqdim etdi.

Hayotni osonlashtiradigan ko‘p narsalar, xizmatlar, gadjetlarga qaramay, inson vaqti hali ham hech narsaga yetmaydi. Ko‘pgina zamonaviy odamlar kuniga 7-8 soat uxlamaydi, chunki ularda uxlash uchun yetarli vaqt yo‘q. Boshqa ko‘plab sog‘liq muammolariga qo‘shimcha ravishda, bunday rejim odamning ortiqcha vaznga ega bo‘lishiga olib kelishi mumkin.

Me’yordan 3 soat kam uxlash vaznning ortishiga olib keladi
Yetarlicha uxlamaydigan odamlarning vazni ortib boradi. Bu taxmin emas, balki ilmiy jihatdan tasdiqlangan haqiqatdir. Xo‘sh, surunkali uyqusizlikdan azob chekayotgan odamning tanasi nimani yo‘qotadi?

AQSH Milliy Sog‘liqni saqlash instituti bir nechta tajribalar o‘tkazdi, ularda uyqusizlikning bu noxush oqibati aniqlandi. Tajribada ikki guruh ko‘ngillilar ishtirok etishdi. Birinchisida odamlar kuniga 5 soatdan ko‘p bo‘lmagan, ikkinchisida doimgidek 8 soat uxladi. Har ikki guruh ishtirokchilarining jismoniy faolligi bir xil edi.

Olimlar tadqiqot natijalarini sarhisob qila boshlaganlarida, muntazam ravishda me’yordan 3 soat kam uxlagan birinchi guruhdagi odamlar uyqusizlikning o‘rnini oziq-ovqat bilan to‘ldirgani ma’lum bo‘ldi! Ya’ni, ular ikkinchi guruh ishtirokchilariga qaraganda 30 foiz ko‘proq kaloriya iste’mol qilgan. Shuning uchun ular tezda ortiqcha vazn yig‘gan.

Shunday qilib, amerikalik olimlar shunday xulosaga keldi: odam qanchalik tez-tez va ko‘p uxlamasa, uning ortiqcha vazn olish imkoniyati shunchalik yuqori bo‘ladi.

Gormonal fon o‘zgaradi
Avvalo, odam sutkalik ritmlar uchun mas’ul bo‘lgan va uxlayotgan xonada qorong‘i bo‘lganda ishlab chiqariladigan melatonin yetishmasligidan azob chekishni boshlaydi. Odatda poyezdda yoki avtomobilda uxlaganda organizm yetarli darajada melatonin ishlab chiqara olmaydi.

Shuningdek, organizmda ochlik va to‘qlik hissi uchun mas’ul bo‘lgan grelin va leptin gormonlari muvozanati o‘zgaradi. Birinchi gormon – grelin uyqusizlikdan aziyat chekadigan yoki uyqu vaqtini tejaydigan odamlarda kerakli miqdordan ko‘proq ishlab chiqariladi. Ammo to‘qlik hissi uchun mas’ul bo‘lgan leptin surunkali uyqusiz odamda juda kam ishlab chiqariladi. Leptinning yetishmasligi ovqatlanayotganda inson miyasi to‘qlik haqida signal olmasligiga olib keladi.

Boshqa narsalar qatorida, oz uxlaydigan odamlarda qonda o‘sish gormoni konsentratsiyasi kamayadi. Bu gormon yog‘larning parchalanishi uchun javobgardir. Shuningdek, uyqu yetishmasligi vaqtida avtomatik ravishda ishlab chiqariladigan stress gormoni – kortizol ko‘payadi.

Stressli ovqatlanish odati
Xavotir va stress – bu uyqusizlikning oqibatidir. Surunkali uyqusizlik, kortizol va grelin darajasining ko‘tarilishi, stress va tashvish muzlatkichga kerak bo‘lgandan ko‘ra ko‘proq borishga olib keladi.

Energiya tanqisligi mavjud
Surunkali uyqusizlikka chalingan odamlarni, shuningdek, ular doimo boshdan kechiradigan energiya yetishmasligi qamrab oladi. Bu energiyani qayerdan olishingiz mumkin? To‘g‘ri, mahsulotlardan.

O‘rtacha, hatto kuniga uyqudan 2 soat qisqartirish, taxminan, 500 yoki undan ortiq qo‘shimcha kaloriya iste’moliga olib keladi. Ko‘pincha yetarli darajada uxlamaydigan odamlar, biologik ritmlarga ko‘ra, organizmga oziq-ovqat kerak bo‘lmagan vaqtda ovqatlanadi. Masalan, ertalab soat ikkida.

Kamroq hazm bo‘ladigan yog‘lar
Bu ham Pensilvaniyadan kelgan yosh amerikalik olimlar tomonidan olib borilgan tadqiqotlar yordamida isbotlangan. 5 soat davomida 10 kunlik uyqudan keyin ham yosh, sog‘lom erkaklar yog‘li yuqori kaloriyali ovqatlarni to‘liq o‘zlashtirish qobiliyatini yo‘qotdi.

Ortiqcha suyuqlik to‘planadi
Uxlash vaqtida inson tanasi ortiqcha suyuqlikdan faol ravishda xalos bo‘lishi isbotlangan. U ter va nafas bilan chiqadi. Uyqu yetishmasligi bilan bu ortiqcha hujayralarda qoladi, bu organizmdagi suyuqlikni ushlab turish va shishni keltirib chiqaradi.

Uyqusizlik yana nimaga olib keladi?
Avvalo, immunitet uyqusizlikdan aziyat chekadi, ya’ni odam tez-tez turli xil infeksiyalar bilan kasallanadi va sekin tuzaladi. Uyquning yetishmasligi qon bosimi va yurak-qon tomir tizimining ishiga ham ta’sir qiladi. Yetarlicha uxlamaydigan odamlar ko‘pincha asabiylashadi, tushkunlikka tushadi, yangi ma’lumotni o‘rganishda qiynaladi, ularning xotirasi va diqqatni jamlash qobiliyati yomonlashadi. “Zamin” yangiliklarini “Twitter”da kuzatib boring