2023-yil O‘zbekistonda dollar kursi o‘tgan yilga nisbatan tezroq o‘smoqda. Amerika valyutasi o‘tgan yilni 11 246,81 so‘m bilan yakunlagan bo‘lsa, 2023-yil noyabr oyi o‘rtalariga kelib uning qiymati 12 270 so‘mdan oshdi. Demak, milliy valyuta allaqachon dollarga nisbatan 9 foizdan ortiq devalvatsiyaga uchragan.
Shuningdek, mamlakat iqtisodiyoti uchun xavflar soni ortib bormoqda. Ulardan biri Yaqin Sharqdagi keskinlik. Kursiv nashri ekspertlardan 2024-yil oxirigacha O‘zbekistonda dollar kursi qanday o‘zgarishi mumkinligi haqida so‘radi.
“Alif” kompaniyasining O‘zbekistondagi rahbari Nuriddin Lafizov so‘nggi besh yildagi valyuta kurslari ma’lumotlari tahliliga asoslanib, joriy yil oxirigacha valyuta kursining nisbatan barqarorligini bashorat qilmoqda.
“Noyabr-dekabr oylari davomida kurs o‘zgarishi o‘rtacha 0,6 foizga, maksimal og‘ish 0,8 foizga o‘zgargan. Shundan kelib chiqib, yil oxirigacha bu ko‘rsatkich 12 400 dan oshmasligi kutilmoqda”, — dedi u.
Kap Depo investitsiya kompaniyasi moliyaviy tahlilchisi Shodibek Kenjayev ham shunday prognoz qildi. Uning fikricha, to‘rtinchi chorakda so‘m AQSH dollariga nisbatan biroz pasayib, kurs 12 360 so‘mni tashkil qiladi.
Kelgusi yilda vaziyat o‘zgarishi mumkin. Nuriddin Lafizovning fikricha, yilning birinchi yarmida pul o‘tkazmalari hajmining an’anaviy qisqarishi valyuta kursiga bosim o‘tkazishi mumkin. Natijada 12 400 – 12 700 so‘m oralig‘ida tebranishlar bo‘lishi kutilmoqda. Biroq yozda tashqi moliyaviy tushumlarning oshishi tufayli kurs 12500-12800 so‘mgacha barqarorlashishi mumkin. 2024-yil oxiriga kelib 13 mingga yetishi mumkin, deydi “Alif” rahbari.
Shodibek Kenjayev 2024-yilning birinchi yarmida valyuta kursi 12 700 so‘mgacha ko‘tarilishi mumkinligini taxmin qilmoqda. Biroq tahlilchi xulosa chiqarishga shoshilmayapti va 2024-yil uchun aniq prognozlar aytishga hali erta, deb hisoblaydi. Uning so‘zlariga ko‘ra, o‘zbek valyutasining turli omillarga, xususan, mamlakat tashqi savdo aylanmasi, inflyatsiya ko‘rsatkichlari, geosiyosiy vaziyat, shuningdek, O‘zbekistonning asosiy savdo hamkorlari — Rossiya va Turkiya valyutalarining holatiga bog‘liqligini hisobga olish zarur.
Nuriddin Lafizov pul o‘tkazmalarining mavsumiy o‘sishi, Rossiya hukumatining yaqinda qabul qilingan valyuta tushumining 80 foizini sotish to‘g‘risidagi qarori, mos ravishda, milliy valyuta kursiga ta’sir qilishini aytdi.
“Ta’kidlash joizki, oktyabr oyida AQSH dollari o‘zbek so‘miga nisbatan atigi 0,36 foizga qimmatlashgan. Sentyabrda bu ko‘rsatkich 0,7 foizni, avgust oyida esa 4,2 foizni tashkil etgan. Shu bilan birga, Rossiya rubli va AQSH dollari o‘rnini o‘zgartirdi — dollar 89 ga — iyul oyi boshida eng past darajaga tushdi va texnik jihatdan hozircha faqat 90 ga qaytish haqida gapirish mumkin. Ammo o‘rta muddatli omillar rublga bog‘liq”, — dedi Shodibek Kenjayev.
Nuriddin Lafizov O‘zbekiston uchun xavf-xatarlar to‘g‘risida quyidagilarni ta’kidladi:
“Murakkab geosiyosiy muhit, jumladan, AQSH inflyatsiyasi, yuqori foiz stavkalari, Ukrainadagi konflikt, sanksiyalar va neft narxining oshishiga olib kelishi mumkin bo‘lgan Yaqin Sharqdagi keskinlik O‘zbekiston iqtisodiyotiga xavf tug‘dirishda davom etmoqda. Bu omillar tashqi daromadlarning kamayishiga, qarz olish qiymatining oshishiga olib kelishi va tashqi qarzlar hamda investitsiyalarni jalb qilish bo‘yicha rejalarni amalga oshirishni qiyinlashtirishi mumkin, bu esa savdo balansi va milliy valyuta kursiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi”.
Shodibek Kenjayevning qayd etishicha, AQSHda inflyatsiyaning sezilarli darajada pasayishi ortidan rekord darajadagi pasayishdan so‘ng jahon valyuta bozorida dollar kursi qayta oshishi mumkin. Biroq dollar tiklanganidan keyin uning pasayishining yangi to‘lqini ehtimolini inkor etib bo‘lmaydi, bu esa, o‘z navbatida Yevropa va Osiyo valyutalarini yanada qo‘llab-quvvatlashi mumkin.
