2026 yildan kreditlash qoidalari o‘zgaradi

2026 yil 29 yanvardan boshlab O‘zbekiston moliyaviy muassasalari iste’mol kreditlari berishda mijozlar bilan yangi formatda ishlashga o‘tadi. Respublika Markaziy banki aholining moliyaviy savodxonligini oshirish va qarz oluvchilarning huquqlarini himoya qilishga qaratilgan bir qator o‘zgartirishlarni tasdiqladi.

Asosiy yangiliklardan biri — fuqarolarga kredit majburiyatlari bilan bog‘liq barcha xavflarni batafsil bayon qiluvchi maxsus ro‘yxat (check-list) taqdim etish majburiyatining joriy etilishi bo‘ladi. Ushbu huquqiy o‘zgarish 2025 yil 28 oktyabrda Adliya vazirligida ro‘yxatdan o‘tkazilgan bo‘lib, tijorat banklari faoliyatiga minimal talablarni sezilarli darajada qayta ko‘rib chiqishni nazarda tutadi.

Islohotning asosiy maqsadi — jismoniy shaxslarning kredit olish jarayonini maksimal darajada shaffof va ongli qilishdir. Markaziy bank rahbariyatining fikriga ko‘ra, standartlashtirilgan xavflar ro‘yxatini (check-list) joriy qilish fuqarolarga kredit shartnomasini imzolashdan oldin yanada puxta va ongli qarorlar qabul qilish imkonini beradi.

Joriy yilning avgust oyida jamoatchilik muhokamasidan o‘tgan hujjat loyihasi ro‘yxat uchun to‘rtta muhim tezisni belgilaydi. Qarz oluvchi quyidagi bandlarni tushunganini imzosi bilan tasdiqlashi lozim: - “Kredit — bu xarajat”; - “Men kreditni to‘lash jadvali bilan diqqat bilan tanishdim”; - “Mening daromadim kredit to‘lovlarini amalga oshirishga yetarli”; - “Men kredit to‘lovlarini kechiktirish oqibatlaridan xabardorman”.

Yangi qoidalarning alohida e’tibori raqamli bank xizmatlariga qaratilgan. Mobil ilovalar yoki veb-saytlar orqali kredit rasmiylashtirishda mijozning biron-bir shartga avtomatik roziligini bildiruvchi oldindan belgilangan belgilar va boshqa elementlarni qo‘llash qat’iyan taqiqlanadi.

Bundan tashqari, banklarga kreditning asosiy parametrlari — summa, foiz stavkasi va muddat kabi ma’lumotlarni onlayn shakllarda oldindan to‘ldirish cheklanadi. “Bu mijozlarga bank xizmatlaridan foydalanishda qaror qabul qilish erkinligini ta’minlaydi, shartlarning shaffofligini oshiradi va kelajakda banklar va mijozlar o‘rtasida kelishmovchiliklarning oldini oladi”, deb ta’kidladi regulyator matbuot xizmati.

Bundan tashqari, har bir bankda kredit shartnomalarini qayta tuzish tartibi mavjud bo‘lishi, ammo u iste’molchilar uchun shaffof bo‘lishi talab etiladi. Ushbu choralar moliyaviy qiyinchiliklarga duch kelgan va o‘z majburiyatlarini o‘z vaqtida bajara olmayotgan qarz oluvchilarga qaratilgan.

Shuningdek, regulyator bir qator noxolis amaliyotlarni to‘g‘ridan-to‘g‘ri taqiqlamoqda. Endilikda moliyaviy tashkilotlarga quyidagilarni amalga oshirish taqiqlanadi: - Mijozlarni dastlabki arizada ko‘rsatilgan miqdordan ortiq kredit olishga faol undash; - Davlat ijtimoiy nafaqalari va boshqa moddiy yordam turlariga da’vo qilish; - Shartnoma yoki to‘lov jadvalida belgilangan kalendar sanadan oldin qarzni muddatidan oldin to‘lashni talab qilish.

Yana bir muhim yangilik omonatlarni kafolatlash tizimi haqida ma’lumot berishga oid. Banklar mijozlarga Fuqarolarning omonatlarini kafolatlash jamg‘armasi faoliyati haqida to‘liq ma’lumot berishi shart bo‘ladi.

Ular mijozlarga qaysi omonatlar himoya ostiga olinishi, maksimal to‘lov summalari, shuningdek, bank litsenziyasi bekor qilingan holatda kompensatsiya to‘lovlarini olish tartibi va muddatlari haqida tushuntirish berishi zarur. Ko‘rsatilgan barcha o‘zgartirishlar rasmiy ro‘yxatdan o‘tkazilganidan uch oy o‘tib, ya’ni 2026 yil 29 yanvardan kuchga kiradi.

“Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!