Hindistondagi sensatsiya. Oʻzbekistonlik shaxmatchilarning gʻoliblik sari yoʻli

Shaxmat boʻyicha Oʻzbekiston milliy jamoasi Hindistonning Chennai shahrida oʻtkazilgan shaxmat olimpiadasida birinchi oʻrinni egalladi. Bungacha nufuzli turnirdagi eng yaxshi natija uzoq 1992 yilda qoʻlga kiritilgandi – kumush medal. Shaxmat olimpiadasi oʻzi qanday musobaqa, unda kimlar ishtirok etadi, favoritlar qaysi jamoalar edi, sensatsiya taqdim qilgan yosh shaxmatchilarimiz qanday natijalarni koʻrsatishdi, quyida shular haqida.

Shaxmat olimpiadasi qanday turnir?
Shaxmat olimpiadasi – Xalqaro shaxmat federatsiyasiga (FIDE) a'zo mamlakatlar oʻrtasidagi jamoaviy musobaqa boʻlib, 1927 yildan buyon oʻtkazib kelinadi.

Har bir jamoa tarkibida toʻrt nafar asosiy va bir nafar zaxira shaxmatchisi boʻladi. Jamoa a'zolariga reyting boʻyicha birdan toʻrtgacha raqamlangan taxtalar biriktiriladi. Masalan, eng yaxshi shaxmatchi har doim birinchi taxtada dona suradi.

Bu yil shaxmat olimpiadasi 44-marta, Hindistonda esa birinchi marta oʻtkazildi. Unda 186 mamlakatning 188 ta jamoasi ishtirok etdi. Hindiston mezbon sifatida uchta jamoa bilan qatnashdi. Ayollar turnirida esa 160 mamlakatning 162 jamoasi (Hindistondan yana uch jamoa) ishtirok etdi. Shaxmatchilarning umumiy soni – 1736 nafar.

Qoidalar qanday?
Albatta 186 mamlakat milliy jamoalari ishtirokidagi turnirni tashkil qilish vaqt nuqtayi nazaridan oson emas. Shu tufayli, shaxmat olimpiadasi Shveytsariya tizimi boʻyicha oʻtkaziladi. Unda 2-turdan boshlab, har bir turda bir xil ochko jamgʻargan jamoalar oʻzaro oʻynaydi. Shu sababli, har bir turda deyarli teng kuchli jamoalar toʻqnash keladi. Bu esa koʻp sonli ishtirokchilar qatnashayotgan turnirni qisqa vaqtda yakunlash imkonini beradi. Musobaqa 11 turdan iborat boʻladi.

Shaxmat olimpiadasi jamoaviy musobaqa boʻlgani sababli, oʻyinchilar gʻalaba uchun 1 ochko va durang uchun yarim ochko oladilar. Yakunda ochkolar jamlanadi. Har bir milliy jamoa gʻalaba uchun 2 ochko, agar oʻyin durang bilan yakunlansa, bir ochko oladi.

Har bir oʻyinda shaxmatchiga 90 daqiqa vaqt ajratiladi. 40 yurishdan keyin yana 30 daqiqa qoʻshimcha vaqt beriladi.

Eng koʻp ochko toʻplagan jamoa olimpiada gʻolibi boʻladi. Turnirda pul mukofoti yoʻq, gʻoliblar Hamilton-Rassel kubogi bilan taqdirlanadi.

Ushbu kubok birinchi rasmiy shaxmat olimpiadasida ingliz magnati Frederik Hamilton-Rassel tomonidan sovrin sifatida taqdim etilgan. Shu sababli uning nomi bilan ataladi.

Shaxmat olimpiadasi tarixi
Shaxmat olimpiadasi 1950 yildan boshlab har ikki yilda bir marta oʻtkazib kelinmoqda.

Eng koʻp oltin medalni SSSR shaxmatchilari qoʻlga kiritgan – 18 ta. Keyingi oʻrinlarni AQSh (6), Rossiya (6), Vengriya (3), Armaniston (3), Ukraina (2), Xitoy (2), Yugoslaviya (1), Polsha (1) va Germaniya (1) egallab turgandi. Endi ularning qatoriga Oʻzbekiston ham qoʻshildi.

Eng koʻp oltin medal qoʻlga kiritgan shaxmatchilar reytingida ham tabiiyki sovet shaxmatchilari peshqadamlik qiladi – Tigran Petrosyan (9), Vasiliy Smislov (9), Garri Kasparov (8), Mixail Tal (8).

Oʻzbekiston shaxmatchilari natijalari
Shaxmat boʻyicha Oʻzbekiston milliy jamoasi 1992 yildan buyon olimpiadada ishtirok etib kelmoqda.

Oʻsha yili Filippin poytaxti Manilada oʻtkazilgan nufuzli turnirda Oʻzbekiston sharafini Valeriy Loginov, Grigoriy Serper, Aleksandr Nenashev, Sergey Zagrebelniy, Mixail Saltaev va Saidali Yuldashev himoya qilgandi. Yakunda ular Rossiya milliy jamoasidan keyin ikkinchi oʻrinni egallab, kumush medallarini qoʻlga kiritishdi. Bugungi kunga qadar ushbu natija shaxmatchilarimiz tomonidan qoʻlga kiritilgan yagona yutuq boʻlib turgandi.

^{Chennai shahridagi shaxmat olimpiadasi oʻtkazilayotgan zal fide.com}
Chennai olimpiadasi
2022 yilgi shaxmat olimpiadasi tartib boʻyicha 44-boʻlib, 29 iyul kuni Hindistonning Chennai shahrida boshlandi.

Turnirda FIDE reytingidagi eng yaxshi oʻn nafar shaxmatchidan 5 nafari ishtirok etgani, uning saviyasi yuqori ekanidan dalolat beradi.

Misol uchun, jahon chempioni Magnus Karlsen Norvegiya milliy jamoasi sharafini himoya qildi. Shuningdek, kuchli oʻnlikka kiradigan shaxmatchilar Fabiano Karuana , Levon Aronyan va Uesli So AQSh milliy jamoasida dona surdi.

Sobiq jahon chempioni Vishvanatan Anand mezbon mamlakat safida oʻynash oʻrniga jamoaga murabbiylik qilishga qaror qildi. Shaxmat boʻyicha 2023 yilgi jahon chempionligiga da'vogar boʻlgan Yan Nepomnyashchiy va Din Lijen Rossiya milliy jamoasi musobaqadan chetlatilgani, Xitoyda esa COVID-19 bilan bogʻliq cheklovlar borligi tufayli musobaqada ishtirok etolmadi.

Olimpiadani oʻtkazib yuborgan boshqa mashhur shaxmatchilar orasida frantsiyalik Alirizo Firuzjo va Maksim Vashe-Lagrav ham bor. Teymur Rajabov COVID-19 infektsiyasi oqibatlari tufayli musobaqa boshlanishiga oz vaqt qolganda vatani Ozarboyjon milliy jamoasi safidan chiqdi. Vetnam milliy jamoani musobaqaga yubormagani bois, Le Kuang Liem ham turnirda ishtirok etmadi.

Favoritlar kimlar edi?
Shubhasiz, juda kuchli jamoalar qatorida sanalgan Rossiya va soʻnggi olimpiada gʻolibi Xitoy shaxmatchilarining turnirda ishtirok etmasligi koʻplab jamoalarning gʻoliblikka boʻlgan imkoniyatini oshirdi.

Oʻrtacha 2771 reyting balliga ega va tarkibida Fabiano Karuana, Levon Aronyan, Uesli So, Lener Dominges va Sem Shenklend boʻlgan AQSh milliy jamoasi eng asosiy favorit sifatida sanalayotgan edi.

Eng yuqori oʻrtacha reytingga ega va tarkibida Vidit Santosh Gujrati, Pentala Xarikrishna, Arjun Erigaisi boʻlgan Hindiston milliy jamoasi, shuningdek, jahon chempioni Magnus Karlsen boshchiligidagi Norvegiya milliy jamoasi ham medallarga da'vogar edi.

Biroq, sovrin uchun kurash umuman boshqa jamoalar oʻrtasida kechdi.

^{Oʻzbekiston milliy jamoasi shaxmatchilari (Oʻzbekiston shaxmat federatsiyasi)}
Oʻzbekiston milliy jamoasi ishtiroki
Oʻzbekiston milliy jamoasi shaxmat olimpiadasiga eng yosh tarkib bilan yoʻl oldi desak mubolagʻa boʻlmaydi.

Oʻzbekistonning birinchi raqamli shaxmatchisi Nodirbek Abdusattorov endi 18 yoshga toʻladi. U xalqaro grossmeyster hisoblanib, dunyo shaxmat reytingida 2677 ochko bilan 64-oʻrinda bormoqda. 20 yoshli Nodirbek Yoqubboev 2620 ochko bilan 158-oʻrinni, 17 yoshli Javohir Sindarov esa 2629 ochko bilan 139-oʻrinni egallab turibdi. Shuningdek, tarkibda 27 yoshli Jahongir Vohidov va 20 yoshli Shamsiddin Vohidov ham bor edi.

Dastlabki 2 turda shaxmatchilarimiz deyarli qarshilikka duch kelishmadi. Nepal va Farer orollari bir xil – 4:0 hisobida magʻlub etildi. Uchinchi turda Sloveniya milliy jamoasi 3:1 hisobida dogʻda qoldirildi.

^{Nodirbek Abdusattorov (Oʻzbekiston shaxmat federatsiyasi)}
Birinchi eng kuchli raqib 4-turda yoʻliqdi – musobaqa favoriti AQSh. Biroq, yosh shaxmatchilarimiz juda qiyin kechgan bahsda durangga erishdi. Oʻyin taqdirini Nodirbek Abdusattorovning supergrossmeyster Fabiano Karuano ustidan qozongan gʻalabasi hal qildi.

Beshinchi turda Slovakiya shaxmatchilari 4:0 hisobida magʻlub etildi.

^{Shamsiddin Vohidov (Oʻzbekiston shaxmat federatsiyasi)}
Oltinchi turda oʻzbekistonliklar yana bir jiddiy raqib – Hindiston milliy jamoasiga qarshi dona surishdi. Bu bahs ham 2:2 natijasidagi durang bilan yakunlandi. Shamsiddin Vohidov oʻz raqibi Krishnan Sashikirandan reytingda qariyb yuz pogʻona pastda turgan boʻlsa-da, uni magʻlub etib, jamoani muqarrar magʻlubiyatdan qutqarib qoldi.

Ettinchi turda Peru shaxmatchilari 4:0 hisobida osonlikcha taslim etildi.

^{Nodirbek Yoqubboev (Oʻzbekiston shaxmat federatsiyasi)}
Sakkizinchi turda Germaniya milliy jamoasi 2,5:1,5 hisobida magʻlub etildi. Hal qiluvchi ochkoni Nodirbek Yoqubboev keltirdi. U Mattias Blyubaumni magʻlub etishga erishdi.

Toʻqizinchi turda Oʻzbekiston milliy jamoasi yana bir printsipial raqib Armanistonga qarshi dona surdi. Armanistonliklar turnir jadvalida Oʻzbekistonni ta'qib qilib kelayotgandi. Katta ehtimol bilan bu bahsning gʻolibi turnirdagi chempionlikka asosiy da'vogar boʻlar edi. Shaxmatchilarimiz 3:1 hisobidagi ajoyib gʻalabani qoʻlga kiritib, olimpiada peshqadami boʻlib olishdi. Javohir Sindarov Samvel Ter-Saxakyanni, Jahongir Vohidov esa Robert Ovanisyanni engib, juda qimmatli ochkolarni keltirishdi.

Oʻninchi turda Oʻzbekiston milliy jamoasi Hindiston-2 jamoasi bilan kurashdi. Uchta taxtadagi bahslar yakunlanganidan soʻng shaxmatchilarimiz 1:2 hisobida ortda borishayotgandi. Ammo Nodirbek Abdusattorov oʻta qiyin kechgan bahsda iroda koʻrsatib, Gukesh ustidan gʻalabaga erishdi. Dramatik tarzda kechgan bahsda raqib shaxmatchisiga yurish qilish uchun vaqt etmay qoldi. Bu esa shaxmatda magʻlubiyatga teng.

Soʻngi tur oldidan Oʻzbekiston milliy jamoasi Armaniston bilan bir xil – 17 tadan ochko jamgʻarib, birinchi oʻrinda edi. Musobaqada gʻolib chiqish uchun shaxmatchilarimiz Niderlandiyani har qanday hisobda magʻlub etishi kifoya qilardi.

^{Jahongir Vohidov (Oʻzbekiston shaxmat federatsiyasi)}
Ammo soʻnggi oʻyinlar oson boʻlmadi. Dastlabki uchta taxtadagi bahslar durang natija bilan yakunlandi. Bu vaqtda Armaniston Ispaniyani, Hindiston-2 esa Germaniyani magʻlub etib, onlayn jadvalda Oʻzbekistonni quvib oʻtgandi.

Soʻnggi taxtada esa Jahongir Vohidov raqibi Maks Varmerdamni tom ma'noda «ezib qoʻydi». U oʻyin oxirigacha tashabbusni qoʻldan boy bermay, raqibni magʻlubiyatni tan olishga majbur qildi. 2,5:1,5 hisobida gʻalaba qozongan Oʻzbekiston milliy jamoasi ilk bor shaxmat olimpiadasi chempioni boʻldi.

“Zamin” yangiliklarini “Telegram”da kuzatib boring