Ўзбекистонда май ойида термик депрессия аномал иссиқликка сабаб бўлди

Жорий ҳафтада Ўзбекистонда май ойи учун ноодатий иссиқлик кузатилмоқда — баъзи ҳудудларда ҳарорат 45°C гача етди, деб Podrobno.uz хабар берди. Бу ҳолат бир неча кунлик об-ҳаво эмас: синоптиклар ва климатологлар “термик депрессия” деб аталувчи камдан-кам кузатиладиган баҳоргидан кўра ёзга хос ҳаво жараёнини қайд этмоқда. Бунгача у фақат ёз ойларида кузатилган.

Термик депрессия — бу ер юзасининг қаттиқ қизиши натижасида маълум ҳудудда паст босимли атмосфера ҳудуди шаклланадиган синоптик жараён. Бу жараён одатда чўл ва ярим чўл ҳудудларда кузатилади, жумладан, ҳаво кучли иссиқлик туфайли “қайнайди”. Натижада жануб ва жануби-ғарбдан янада иссиқ ва қуруқ ҳаво кириб келиб, иссиқликни янада кучайтиради.

Климатолог Эркин Абдулахатов таъкидлашича, сўнгги 65 йил ичида май ойида Ўзбекистонда бундай фаол термик депрессия кузатилмаган. Бу — гўё ёз фасли баҳор ўрнини босган каби, фақат анча кучли шаклда.

Унинг таъкидлашича, бу иссиқлик қишлоқ хўжалиги учун жиддий хавф туғдиради. Хусусан, водий ҳудудлардаги экинлар — ёш пахта, сабзавот ва полиз маҳсулотлари иссиқлик зарбасига чидамсиз. Шу боис, у фавқулодда суғориш ўтказишни тавсия қилган. Бу жараён мевадор дарахтларнинг ҳам вегетациясига салбий таъсир кўрсатади.

Шунингдек, бу каби иссиқ кунларда электр энергиясига талаб ошади. Кондиционер, вентилятор ва совутгичлар тинимсиз ишлайди — бу эса энергетика тизими учун синов бўлади. Айниқса, иш кунлари истеъмол авж олади.

40°C дан юқори ҳарорат инсон саломатлиги учун ҳам хавфли. Айниқса, кекса, болалар ва сурункали касалликлари бўлганлар учун. Шифокорлар иссиқлик зарбаси, суюқлик етишмовчилиги, юрак-қон томир касалликларининг хуружи мумкинлиги ҳақида огоҳлантирмоқда.

Қорақалпоғистон, Навоий ва Бухоро вилоятларидаги чўл ҳудудларда юқори ҳарорат ва қуруқлик туфайли чанғ кўтарилиши ва пыльли бўронлар юзага келиши мумкин. Бу эса шаҳарларда ҳаво ифлосланиш даражасининг кескин ошишига олиб келади.

Абдулахатовга кўра, бу аномалиянинг сабабларидан бири — глобал исиш. Охирги 30 йилда Марказий Осиёда ўртача ҳарорат 1.5°C дан ортиқ ошган. Шунингдек, жануби-шарқда шаклланган барқарор антициклон салқин ҳаво массаларининг киришини тўсиб қўймоқда. Туркманистон ва Эрондан келаётган иссиқ ҳаво оқимлари ҳам жараённи кучайтирмоқда.

Ўзгидромет маълумотига кўра, 17–18 май кунлари шимоли-ғарбдан совуқ фронт келиши кутилмоқда. Бу ҳароратни бироз пасайтиради, лекин шунда ҳам ҳаво ҳарорати меъёрдан юқори бўлиб қолади. Переход даврида шамол ва чанғли бўронлар эҳтимоли ҳам бор.

Май ойидаги бу иссиқлик фақат вақтинчалик об-ҳаво эмас, балки глобал иқлим ўзгаришлари ва маҳаллий атмосфера жараёнларининг оқибати. Бу эса фақат эҳтиёткорлик эмас, балки экология, сув ресурслари ва барқарор қишлоқ хўжалиги бўйича стратегик ёндашув талаб қилади. «Замин»ни Telegram’да ўқинг!