Эрон молия тизими учун катта аҳамиятга эга бўлган қарор расман кучга кирди: Марказий банк раҳбарияти Пизишкиёндан қонунга киритилган тузатишлар ҳақидаги расмий огоҳлантиришни қабул қилди. Мазкур ўзгариш мамлакат миллий валютаси — риёлни деноминация қилиш, яъни тўртта нолни йўқотишни назарда тутади. Янги тизимга кўра, 10 минг риёл энди 1 риёл сифатида ҳисобланади.
Шу билан бирга, мамлакат пул муомаласига янги бирлик — қирон ҳам киритилади. У риёлнинг юздан бир қисмига тенг бўлади ва келгусидаги ҳисоб-китобларда муҳим ўрин тутиши кутилмоқда. Эрон ҳукумати бу ислоҳотни бир йилда эмас, аста-секин жорий қилиш ниятида: уч йиллик ўтиш даврида эски ва янги риёллар бир вақтнинг ўзида муомалада бўлади. Бу аҳолининг мослашуви ва бозордаги барқарорликни сақлаш мақсадида амалга оширилади.
Деноминация ҳақидаги қонун лойиҳаси 2024 йил октябрда парламент томонидан қабул қилинган. Мунозаралар кескин кечган бўлса-да, 144 депутат ислоҳотни қўллаб-қувватлади, 108 депутат қарши чиқди, уч киши бетараф қолди. Бу ҳам мамлакатдаги иқтисодий вазият ва валюта муаммолари қанчалик жиддий эканидан дарак беради.
Эрон ҳукуматининг риёлни ўзгартириш режаси илк бор 2019 йилда илгари сурилган эди. Шундан бери таклиф бир неча бор қайта кўриб чиқилди, турли вариантлар муҳокама қилинди. 2024 йилда Пизишкиён риёлнинг номини ўзгартириб, Ислом инқилобигача бўлган тарихий валюта — туманни қайта жорий этишни таклиф қилди. Бироқ бу ғоя парламентда етарли қўлловга эга бўлмади ва қабул қилинмади.
Ҳозирда Эрон икки хил курс билан яшамоқда: расмий ва «сиёҳ бозор» курси. Марказий банк 1 АҚШ долларини 42 минг риёл деб белгилаган бўлса, санкциялар ва валютага чекловлар туфайли шаклланган норасмий бозорда доллар нархи 1 миллион 127 минг риёлгача кўтарилган. Бу жамоатчилик орасида инфляциядан қочиш учун долларга талабни янада кучайтирган.
Инфляция даражаси ҳам мамлакат иқтисодиётига сезиларли босим ўтказмоқда. 2025 йил сентябрда истеъмол нархлари индекси 45,3 фоиз атрофида бўлди. Жаҳон банкининг маълумотларига кўра, 2024 йилда инфляция 32,5 фоизни ташкил этган. Мазкур кўрсаткичлар Эрон иқтисодиётидаги муаммоларни янада ойдинлаштириб турибди.
Шу боис риёлни деноминация қилиш нафақат пул муомаласини енгиллаштириш, балки аҳолининг ишончини тиклаш, иқтисодий ҳисоб-китобларни соддалаштириш ва узоқ муддатда барқарорликка эришиш мақсадида амалга оширилмоқда. Кузатувчиларнинг фикрича, бу жараён яхши бошқарилса, мамлакат иқтисодиёти учун янги саҳифа очилиши мумкин.
“Zamin”ни Telegram'да ўқинг!
Меҳмон гуруҳидаги фойдаланувчилар ушбу мақолага изоҳ қолдира олмайди.
