Кучли чарчоқ ва ҳаво етишмаслиги: Анемия ҳақида нималарни билиш керак?

^{Фото: Pinterest}
Доимий ҳолсизлик, тез-тез бош оғриши, бош айланиши – ушбу аломатларнинг сабаби анемия бўлиши мумкин. Қуйида анемия нима учун пайдо бўлиши, қандай намоён бўлиши ва организмга қандай хавф туғдиришини маълум қиламиз.

Анемия – бу организмда кислородни ташиш учун зарур бўлган тўлиқ қизил қон таначалари (эритроцитлар) етарли бўлмаган ҳолат. Қон бутун организмда айланиб, кислородни барча тўқималар ва органларга етказиб беради ва карбонат ангидридни чиқариб ташлайди. Агар кислород етарли бўлмаса, танада муаммолар пайдо бўлиши мумкин.

Анемия турли сабабларга кўра юзага келади: у ирсий ёки бошқа касалликлар билан боғлиқ бўлиши, овқатланиш муаммоларидан келиб чиқиши ёки тиббий аралашувлар натижасида пайдо бўлиши мумкин. Анемия борлигига шубҳа қилган беморлар иккиланмасдан, шифокор билан маслаҳатлашиши зарур, чунки бу жуда жиддий.

Нима учун анемия пайдо бўлади?
Қизил қон ҳужайраларининг ишига, сифатига ёки миқдорига турли омиллар таъсир қилиши мумкин. Бу қон ҳужайралари етилиши учун темир, витамин B12 ва фолий кислотасига муҳтож. Ушбу компонентлардан бирортасининг етишмаслиги анемияга олиб келиши мумкин.

Қон ҳужайралари ҳар куни янгиланади – айланма ҳужайраларнинг тахминан 1 фоизи ўлади ва янгилари билан алмаштирилади. Агар организмда темир, B12 ёки фолий кислотаси етарли бўлмаса, эскилари парчаланишда давом этади ва янгилари етарли бўлмаслигидан анемия пайдо бўлади.

Анемиянинг энг кенг тарқалган сабаби темир танқислигидир. Бу анемия билан оғриган ҳар иккинчи беморда учрайди.

Анемияни қандай аниқлаш мумкин?
Анемиянинг бир нечта кўринишлари мавжуд. Аммо уларнинг кўпчилиги мутлақо ўзига хос эмас ва кўпчилик уларнинг ташқи кўринишини оғир иш, доимий стресс ва замонавий турмуш тарзи билан боғлиқ бўлган бошқа сабаблар билан боғлайди.

Қаттиқ чарчоқ
Деярли ҳеч ким эътибор бермайдиган анемиянинг энг кенг тарқалган аломати. Эркакларга қараганда камқонлик билан касалланган аёллар кўпинча чарчоққа аҳамият бермайди ва ҳар куни одатдаги машғулотларини қилиш тобора қийинлашиб бораётганига эътиборсиз бўлади.

Анемия туфайли тўқима ва органларга камроқ кислород етказиб берилади. Бу шуни англатадики, ҳужайралардаги барча жараёнлар, шу жумладан, энергия олишга қаратилган жараёнлар ёмонлашади. Ҳеч нарсага шунчаки куч етмайди.

Кучли рангпарлик
Анемияда рангпарлик жуда кенг тарқалган аломатдир. Кислородни ташишда иштирок этадиган қизил қон ҳужайраларининг асосий элементи бўлган гемоглобин қизил рангга эга. Шу сабабли, қон қизил ва тери пушти ранг. Агар эритроцитлар етарли бўлмаса, терининг ранги камроқ тўйинган бўлади, бу узоқ вақт давомида кўришмаган инсонларда аниқ сезилади.

Ҳаво етишмаслиги
Доимо кислород етишмаслига ҳатто чуқур нафас олиш ҳам ёрдам бермайди. Бу ҳам анемия белгисидир: агар одатдаги юк бирдан жуда оғир бўлиб қолса, нафас қисилиши ёки узоқ вақт тикланиш ва чуқур нафас олишни талаб қилса, бу ҳам кислородни ташиш билан боғлиқ муаммодир.

Тез-тез бош оғриғи
Ҳеч қачон бош оғриғидан азоб чекмаганлар доимо ўзи билан оғриқ қолдирувчи таблетка олиб юрса, унда камқонлик кузатилаётган бўлиши мумкин. Темир танқислиги мияга ва бошқа органларга зарур бўлгандан камроқ кислород олишига олиб келади, бу эса кучли бош оғриғига сабаб бўлади.

Бўр истеъмол қилиш
Ғалати таъмни афзал кўриш – бўр, қоғоз истеъмол қилиш ёки муз бўлагини сўриш истаги ҳам темир танқислигини кўрсатади ва бу анемия аломатидир. Ҳомиладор аёлларнинг ғалати таъмга бўлган афзалликлари ҳақида ҳамма эшитган ва бу имтиёзлар учун мантиқий тушунтириш мавжуд: ҳомиладорлик пайтида камқонлик эҳтимоли жуда юқори ва шунинг учун болани кўтарган аёллар бу ноодатий таъмни қумсайди.

Қаттиқ ташвишланиш
Кенг тарқалган, аммо кўпинча эътибордан четда қоладиган аломат шундаки, темир танқислиги ва камқонлик аксарият одамларни ташвишга солади. Гап шундаки, кислород танқислиги симпатик асаб тизимига таъсир қилади: у мўлжалланмаган ҳолда ишлай бошлагач, ташвиш кучаяди.

Қалқонсимон без билан боғлиқ муаммолар
Темир танқислиги қалқонсимон безнинг ишига таъсир қилади, у ёмон ишлайди ва зарур гормонларни камроқ ишлаб чиқаради. Бу қисман анемия билан бир хил аломатлар билан тавсифланади: кайфият ўзгариши, ҳаддан ташқари чарчоқ, депрессия.

Агар анемия даволанмаса нима бўлади?
Анемия ҳаёт сифатига таъсир қилади: одамнинг кундалик фаолиятига кучи бўлмайди, доимо тушкунликка тушади, хафа бўлади ва том маънода ҳаёт зерикарли туйилади. Аммо бундан ташқари, бошқа муаммолар ҳам бор: кислород етишмаслиги туфайли тўқималар ва органлар ёмонроқ ишлай бошлайди. Иммунитет пасаяди ва организм инфекцияларга нисбатан заифлашади, шунингдек, ўпка ва юрак билан боғлиқ муаммоларни ривожланиш эҳтимолини оширади.

Анемиянинг олдини олиш учун нима истеъмол қилиш керак?
Анемияни истисно қилиш учун рационда етарли миқдорда темир истеъмол қилиш муҳимдир. Катталар учун ўртача кунлик нормалар қуйидагича:
- эркаклар учун 8 мг;
- аёллар учун 18 мг;
- ҳомиладор аёллар учун 27 мг;
- эмизикли оналар учун 9 мг.

Темирнинг ажойиб манбалари: мол гўшти жигари, қизил гўшт, денгиз маҳсулотлари, жўхори уни, дуккаклилар, исмалоқ. «Замин» янгиликларини «Вконтакти»да кузатиб боринг