Ой бошидан бери пропан 31 фоизга қимматлашди

Жорий июнь ойи бошидан бери Ўзбекистонда суюлтирилган пропан гази нархи биржа савдоларида кескин ошиб, ҳайдовчилар ва тадбиркорларни ташвишга солмоқда. Бир ой ичида бу маҳсулот улгуржи бозорда 30 фоиздан ортиқ қимматлашди — бу эса иқтисодий барқарорлик ва инфляция мувозанатига ҳам таъсир этмай қолмайди.

31 фоизли ўсиш — 25 кун ичида
Ўзбекистон Республикаси товар-хомашё биржаси тақдим этган расмий маълумотларга кўра, 2025 йил 30 май куни пропаннинг бир тоннаси 5 млн 120 минг сўм атрофида савдога қўйилган бўлса, 24 июнга келиб, бу нарх 6 млн 689 минг сўмгача кўтарилган. Ҳисоб-китобларга кўра, бу — 31 фоизлик кўтарилиш дегани.

Айниқса, охирги икки кун ичида нарх 6,6 фоизга янада ошган. Савдолар ҳажми эса бироз пасайган: 23 июнь куни 1853 тонна пропан сотилган бўлса, 24 июн куни бу кўрсаткич 1502 тоннага тушган. Бу эса бозорда талаб юқори, аммо таклиф чекланганлигидан далолат беради.

Таниш сценарий: ўтган йили ҳам шундай бўлган эди
Бундай кутилмаган нарх ўсиши илк марта кузатилаётгани йўқ. 2024 йилда ҳам худди шундай вазият рўй берганди: 5 июндан 5 сентябргача пропаннинг бир тоннаси учун нарх 5,3 млн сўмдан 8,9 млн сўмгача кўтарилган — яъни 68 фоиздан ортиқ ўсиш қайд этилган. Ушбу жараён Kun.uz каби оммавий ахборот воситалари томонидан кенг ёритилган.

Ҳайдовчиларнинг саволи: "Қани депутатлар, нега жим?"
Пропан нархининг кўтарилиши кўплаб ҳайдовчилар ва хусусий автоташувчиларни норозиликка етаклади. Ижтимоий тармоқларда тарқалган муносабатлардан маълумки, аҳоли ва айниқса, газ ёқилғисида ҳаракатланувчи автотранспорт воситаси эгалари, нарх муаммосига ҳалигача давлат органлари жиддий эътибор қаратмаётганидан шикоят қилмоқда. Кўпчилик: "Қани депутатлар, нега бу ҳолатга аралашмаяпти?" — дея мурожаат қилмоқда.

Рақобат қўмитасининг ўтган йилги чораси қайтариладими?
Ўтган йили нарх деярли икки бараварга етгач, Рақобатни ривожлантириш ва истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш қўмитаси биржа савдоларидаги пропанга 20 фоизлик спред, яъни нарх чегараси киритган эди. Шу орқали сунъий нарх ошишининг олдини олиш мақсад қилинган. Ҳозирги шароитда ҳам бу каби тадбирлар қайта амалга ошириладими — бу савол ҳали очиқ.

Нарх ошишининг сабаблари нимада?
Бозор таҳлилчиларига кўра, нарх ошишининг асосий сабаблари қуйидагилардан иборат:
1. Пропан ишлаб чиқарувчилар сони ва ҳажмининг чекланганлиги
2. Сувуқлантирилган газга талабнинг ортиши (айниқса ёз фаслида)
3. Ички бозордаги логистика ва етказиб бериш тизимларидаги муаммолар
4. Нархи ўзгарувчан ташқи омиллар — хомашё, валюта курслари ва экспорт-импорт тартиблари

Хулоса: бу ҳолат қанча давом этади?
Айни дамда нархлар ўсишда давом этяпти. Аммо бу жараён қанчагача чўзилиши мумкинлигини ҳеч ким аниқ айта олмайди. Агар давлат органлари жойида ва қатъий чоралар кўрмаса, аҳоли ва тадбиркорлар янада оғир ижтимоий-иқтисодий босим остида қолиши мумкин.

Бир сўз билан айтганда, пропан нархи фақат бир маҳсулот муаммоси эмас — бу миллий иқтисодиётдаги мувозанат, нарх-наво барқарорлиги ва фуқаролар фаровонлиги масаласидир.
«Замин»ни Telegram’да ўқинг!