Eron internetsiz qoldi: mojaro fonida tarmoq to‘liq o‘chirildi

Jahondagi eng yopiq va nazoratdagi internet makonlaridan biri hisoblanadigan Eronda so‘nggi kunlarda internetga kirish deyarli imkonsiz bo‘lib qoldi. Internet erkinligi va global tarmoqda kuzatuv olib boruvchi NetBlocks tashkilotining ma’lumotiga ko‘ra, mamlakatdagi barcha asosiy provayderlar va ma’lumot almashinuvi uzilgan holatda. Bu kabi keng ko‘lamli uzilish Eron uchun ilk marta emas, ammo bu galgi to‘liq blokirovka aholining turmush tarzi va davlatning axborot siyosatiga jiddiy ta’sir ko‘rsatmoqda.

NetBlocks tashkiloti o‘z bayonotida, real vaqtdagi tarmoq ma’lumotlari orqali Eronda internet aloqasi deyarli butunlay o‘chirilgani aniqlandi, deb qayd etdi. Ta’kidlanishicha, avval ham mamlakatda qisman uzilishlar, ma’lum provayderlar orqali cheklovlar va muhimi, muxolifat yoki tashqi axborot oqimiga qarshi vaqtinchalik to‘siqlar joriy qilingan edi. Biroq bu safar Eron rasmiylari butun mamlakat bo‘ylab keng qamrovli cheklovlarni amalga oshirishga qaror qildi.

Shundan so‘ng, Eron Aloqa va axborot texnologiyalari vazirligi rasman internetga chiqish imkoniyatlariga cheklovlar kiritilganini e’lon qildi. Bu qaror aholi orasida turli munosabatlarga, mahalliy va xalqaro axborot maydonida esa jiddiy bahs va tanqidlarga sabab bo‘ldi. Internet blokirovkasi nafaqat shaxsiy muloqot, balki iqtisod, ta’lim, tibbiyot va davlat xizmatlariga ham katta salbiy ta’sir ko‘rsatdi.

Eronda internet muammolari, albatta, tasodifiy emas. Keyingi paytlarda mamlakatda xavfsizlik va siyosiy muvozanat jiddiy sinovda qolmoqda. 13 iyun kuni Isroil Eronga qarshi harbiy operatsiya boshladi — yadroviy va mudofaa infratuzilmalariga zarba berildi. Bu voqeadan so‘ng Eron ham javob tariqasida Isroilga bir qator raketalar yo‘lladi. Mintaqada vaziyat tobora keskinlashib, harbiy mojaro yangi bosqichga ko‘tarildi.

Aynan harbiy va siyosiy to‘qnashuvlar fonida internet cheklovlari yanada kuchaytirildi. Maqsad — tashqi axborot oqimini nazorat qilish, ijtimoiy tarmoqlarda tarqalayotgan xabarlarni filtrlash va aholi o‘rtasida tarqalishi mumkin bo‘lgan norozilik va tashvishni kamaytirishdan iborat. Hozirgi paytda Eronning katta qismi axborotdan mahrum bo‘lgan, faqat mahalliy tarmoq orqali chegaralangan kontentga yetib borishi mumkin.

Xalqaro huquq faollari va axborot erkinligini himoya qiluvchi tashkilotlar bu holatni inson huquqlariga qarshi harakat, deb baholamoqda. Ayniqsa, shunday krizis va urush sharoitida axborotga erkin kirishning cheklanishi aholining xavfsizligi va umumiy ruhiyatiga jiddiy salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Internet faollari va jurnalistlar, shuningdek, blogerlar uchun ham bu qo‘shimcha qiyinchiliklar keltirib chiqardi.

Muxlislar va kuzatuvchilar ta’kidlashicha, Eronda internet aloqasining o‘chirilishi mamlakat ichida axborot oqimini yo‘q qilishga qaratilgan siyosiy va texnik harakat bo‘lib, bu mamlakatning xalqaro imijiga ham ta’sir o‘tkazmoqda. Xalqaro hamjamiyat esa bu kabi cheklovlarga qarshi o‘z noroziligini bildirishda davom etyapti.

Xulosa:
Eronda internet cheklovlari ortida siyosiy va harbiy sabablar, axborot xavfsizligi va ichki muvozanatni saqlashga qaratilgan o‘ziga xos siyosat yotadi. Bu kabi vaziyatlarda axborot erkinligi va texnologik taraqqiyot masalalari yanada muhim ahamiyat kasb etadi. Mintaqadagi murakkab vaziyat barham topmas ekan, internet cheklovlari va axborot urushi global maydonda ham dolzarb bo‘lib qolaveradi. “Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!