Сўнгги йилларда Ўзбекистонда наркотик моддалар билан боғлиқ жиноятлар сони кескин ўсмоқда. Рaсмий маълумотларга кўра, охирги беш йил ичида бундай ҳуқуқбузарликлар сони икки бараварга, мусодара қилинган синтетик моддалар миқдори эса ўн бараварга ошган. Бу ҳақда Наркотикларни назорат қилиш миллий марказининг катта инспектори Сарвар Ўрмонов маълум қилди.
Мутахассиснинг айтишича, 2024 йилнинг ўзида 12 мингдан ортиқ жиноий иш қўзғатилган — бу ўтган йилга нисбатан қарийб 25 фоиз кўп. “Бундай ўсиш ортида нафақат жиноий тармоқлар фаоллигининг кучайиши, балки савдо тизимининг замонавийлашган шакллари ҳам бор. Энди наркотик моддалар мессенжерлар ва ижтимоий тармоқлар орқали тарқатилмоқда. Курьерлар ‘закладка’ жойларини координаталар орқали олишади, пуллар эса онлайн ўтказилади. Бу тизим анонимликни таъминлаб, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар учун кузатувни янада қийинлаштиради”, — деди Ўрмонов.
Синтетик моддалар анъанавийлардан хавфлироқ бўлди
Илгари асосий таҳдид опиатлар ва анъанавий моддалардан келган бўлса, ҳозирда вазият кескин ўзгарган. Мефедрон, спайс, А-ПВП ва бошқа синтетик моддалар тезда бозорни эгаллаб бормоқда. Улар яширин лабораторияларда арзон ва тез ишлаб чиқарилади, ташиш осон ва таъсири анча кучли.
“Айнан шу омиллар сабаб синтетик моддалар анъанавий опиатлар ва каннабисни сиқиб чиқармоқда. Улар нафақат арзон, балки одамни тез қарамликка олиб келади,” — дейди мутахассис.
Интернет орқали савдо — янги нарко бозор
Бугунги кунда наркотик моддалар савдоси кўп ҳолларда интернет орқали амалга оширилмоқда. Telegram, Instagram ва бошқа мессенжерлардаги ёпиқ каналлар орқали “покупка” жараёни тўлиқ автоматлашган: харидор пулни онлайн тўлайди, курьер “закладка”ни белгиланган жойга қўяди ва фото ҳисобот жўнатади. Бу усул жиноятчилар учун хавфсиз, лекин давлат назорати учун жуда қийин тизим ҳисобланади.
Рецептсиз сотилаётган дори воситалари — янги таҳдид
Шу билан бирга, фақат рецепт асосида сотилиши керак бўлган айрим дори воситалари — прегабалин, сибутрамин ва тропикамид — сўнгги йилларда ноқонуний айланмада кенг тарқалган. Бу моддаларнинг аксари интернет орқали ёки назоратсиз дорихоналарда сотилаётгани қайд этилмоқда.
Охирги уч йил ичида ушбу дори воситалари мусодара қилинган ҳолатлар сони бир неча баробарга ошган. Мутахассислар буни “янги турдаги қарамлик эпидемияси” деб атай бошлашган.
Мутахассислар нега хавотирда?
Экспертлар таъкидламоқда: наркотиклар муаммоси фақат жиноятчилик эмас, балки соғлиқни сақлаш ва ижтимоий хавфсизлик масаласидир. Синтетик моддаларнинг арзонлиги ва кенг тарқалиши уларни ёшлар орасида оммалаштирмоқда. Бу эса жамият учун узоқ муддатли оқибатларга — соғлом авлод хавфсизлиги ва руҳий барқарорликнинг бузилишига олиб келиши мумкин.
Ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар бу йўналишдаги курашни кучайтирмоқда. Лекин мутахассислар фикрича, фақат жазо чоралари билан эмас, балки таълим, профилактика ва жамоавий онгни ошириш орқали ҳам муаммони бартараф этиш зарур.
Шундай қилиб, Ўзбекистонда наркотикларга қарши кураш янги босқичга кирди — лекин синтетик моддаларнинг тез тарқалиши бу йўлдаги асосий синов бўлиб қолмоқда.
“Zamin”ни Telegram'да ўқинг!
