Сўнгги йигирма йил ичида китоб ўқишга қизиқишнинг кескин пасайиши халқаро олимларни жиддий хавотирга солмоқда. АҚШ аҳолиси орасида мунтазам китоб, журнал ёки электрон нашрларни мутолаа қиладиганлар сони деярли икки бараварга қисқарган. Бу ҳақдаги хулоса “iScience” журналида чоп этилган сўнгги тадқиқотда ёритилди.
Тадқиқотчилар АҚШ Аҳолини рўйхатга олиш бюроси томонидан ўтказилган кенг кўламли вақт тақсимоти сўровларини таҳлил қилган. 2003–2023 йиллар оралиғида ўтказилган ушбу сўровларда 15 ёшдан катта 236 мингдан зиёд респондент иштирок этган. Натижаларга кўра, агар 2000-йиллар бошида сўровда қатнашганларнинг 27 фоизга яқини ҳар куни китоб ёки нашр ўқишга вақт ажратган бўлса, 2023 йилга келиб бу кўрсаткич атиги 16 фоизни ташкил этди.
Флорида университети олими Жилл Сонке бу ҳолат ҳақида фикр билдириб, қуйидагича таъкидлади:
“Бу вақтинчалик ўзгариш эмас, балки йил сайин қарийб 3 фоизга барқарор пасайиш тенденциясидир”.
Шу билан бирга, ўқишдан воз кечмаганлар унга аввалгидан кўра кўпроқ вақт ажратаётгани қайд этилди. Агар ўртача кўрсаткич 20 йил аввал кунига 1 соат 23 дақиқа бўлган бўлса, бугунги кунда у 1 соат 37 дақиқани ташкил этмоқда. Олимлар бу жараённи “қутбланиш” деб аташмоқда: аҳолининг бир қисми китобга янада кўпроқ берилиб бормоқда, бир қисми эса умуман ўқишдан воз кечган.
Мутахассислар китобхонликка қизиқишнинг пасайишини рақамли ўйин-кулгиларнинг ортиши, кутубхоналарга кириш имкониятининг чекланиши, шунингдек, иқтисодий қийинчиликлар ва ижтимоий омиллар сабаб бўш вақтнинг камайиши билан изоҳлайди.
Олимлар таъкидлаганидек, китоб ўқиш – бу нафақат маънавий ва маданий қадрият, балки инсон саломатлиги учун муҳим омил ҳисобланади. Китоб мутолааси когнитив қобилиятларни ривожлантиради, стресс даражасини камайтиради ва ҳатто узоқ умр кўришга хизмат қилади.
Лондон университет коллежи профессори Дейзи Фанкур ҳам масалага муносабат билдириб, қуйидагича хулоса қилди:
“Бундай оддий ва барча учун қулай машғулотнинг йўқолиши – жамият учун жиддий қўнғироқдир”.
