Дунёдаги энг қадрсиз валюталар

Пул бирлигининг қиймати — мамлакат иқтисодий барқарорлигининг энг муҳим кўрсаткичларидан биридир. Кучли валута кучли иқтисодиёт тимсоли бўлса, қадрсиз валута — одатда инфляция, сиёсий беқарорлик ёки молиявий бошқарувдаги хатоликлардан дарак беради. Бугунги мақолада 2025-йил ҳолатига кўра дунёдаги энг қадрсиз бешта пул бирлиги ҳақида сўз юритамиз.

1. Ливан фунти (ЛБП) — 1 АҚШ доллари ≈ 90,000 ЛБП
Ливан иқтисодиёти 2019-йилдан бери чуқур молиявий инқирозни бошдан кечирмоқда. Банк тизимининг қулашига яқинлашуви, сиёсий танглик ва коррупция натижасида миллий валута — Ливан фунти ўз қийматининг 90% дан ортиғини йўқотди. Расмий ва қора бозор курслари ўртасидаги тафовут эса халқ ишончини янада емирган. Ливан марказий банки бир неча йилдан буён валюта бозорини барқарорлаштира олмаяпти.

2. Эрон риали (ИРР) — 1 АҚШ доллари ≈ 42,000 ИРР (расмий курс)
Эрон ҳукумати АҚШ ва Европа санкциялари остида узоқ йиллардан бери иқтисодий босимда қолмоқда. Расмий курслар 42,000 ИРР атрофида бўлса-да, қора бозорда бу кўрсаткич 400 мингдан ошган. Инфляция юқори, импорт чекланган ва риал қадрсизланишда давом этмоқда. Эрон ҳукумати валюта бирлигини янги номга алмаштиришни режалаштирган, аммо бу ҳолат муаммони тубдан ҳал қилмайди.

3. Ветнам донги (ВНД) — 1 АҚШ доллари ≈ 25,500 ВНД
Ветнам донги қадрсиз валуталар рўйхатида бўлишига қарамай, мамлакат иқтисодиёти нисбатан барқарор. Донгнинг қадрсизлиги — бу асосан валютанинг тарихий паст курсга эга бўлиши билан боғлиқ бўлиб, бу аҳоли учун экспортни рағбатлантиришга хизмат қилади.
Ветнам донгининг қадрсизлиги атайин юритилаётган сиёсий курс натижасидир — бу экспорт устувор мамлакатлар учун стратегик қурол сифатида ишлатилади.

4. Лаос киписи (ЛАК) — 1 АҚШ доллари ≈ 21,500 ЛАК
Лаос иқтисодиёти ривожланаётган давлатлар сирасига киради, аммо ички инфляция ва ташқи қарзнинг ўсиши кипи қадрсизланишига олиб келди. Сўнгги йилларда энергетика ва инфратузилма соҳаларида йирик қарзлар асосий муаммо бўлиб турибди.

5. Серра-Леоне леонеси (СЛЛ) — 1 АҚШ доллари ≈ 23,000 СЛЛ
Серра-Леоне Африка қитъасининг энг камбағал давлатларидан бири ҳисобланади. Узоқ йиллар давом этган фуқаролар уруши, заиф инфратузилма ва экспортга боғлиқ иқтисодиёт сабабли леоне ўз қадриятини ушлаб тура олмаяпти.

Қадрсиз валута нимани англатади?
Валютанинг қадрсизланиши — бу оддийгина "рақамлар кўпайиши" эмас. Бу аҳолининг реал даромадининг камайиши, импорт маҳсулотларининг қимматлашуви ва ишончнинг сусайишидир. Валюта қадрсизланган мамлакатларда қуйидаги ҳолатлар кузатилади:

▪️Инфляциянинг кескин ўсиши
▪️Валюта захираларининг камайиши
▪️Қора бозорда валута савдосининг кучайиши
▪️Аҳолининг хорижий валутага ўтиши

Муҳим эслатма: Валютанинг паст курси ҳар доим ҳам иқтисодий заифлик белгилари эмас. Экспортга йўналтирилган иқтисодиётларда бу қулай ҳолат бўлиши мумкин.

Дунёдаги энг қадрсиз пул бирликлари — бу мамлакатларнинг иқтисодий ва сиёсий ҳолати ҳақида ўзига хос сигналдир. Ҳар бир ҳолатда сабаблар ўзига хос бўлиб, уларга чуқур иқтисодий таҳлил ва ислоҳотлар керак бўлади. «Замин»ни Telegram’да ўқинг!