Ўзбекистонда 2026 йил 1 январдан бошлаб сайёр солиқ текширувларини ўтказишда мобил видеокамерадан фойдаланиш мажбурий этилади. Яъни эндиликда ҳар бир текширув жараёни тасвирга олинади, тартиб-қоидага риоя этилгани ёки этилмагани аниқ ёзувда қолади. Бу янгилик “Ўзбекистон президентининг тадбиркорлар билан V очиқ мулоқотида белгиланган вазифаларни амалга ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги фармонда мустаҳкамланди.
Нимаси муҳим?
Фармонга мувофиқ, мобил видеокамера қўлланмасдан ўтказилган ҳар қандай сайёр солиқ текшируви – ноқонуний ҳисобланади. Демак, тадбиркор учун шаффофлик ва ҳуқуқий кафолатлар янада ошади: инспектор келдими — камера ёқилган бўлиши шарт, текширув протоколи эса видеоёзув билан тасдиқланади.
Тўловларга енгиллик:
Солиқ аудити (ревизия) натижалари бўйича молиявий санкцияларни 6 ой муддатда тенг улушларда тўлаш ҳуқуқи энди сайёр солиқ текшируви бўйича қўлланилган жарималарга ҳам татбиқ этилади. Яъни тадбиркорга қарор қилинган мажбуриятни қисм-қисм қилиб, пул маблағлари оқимига таъсир қилмаган ҳолда қоплаш имкони берилади.
Рискни баҳолаш ва “ихтиёрий тузатиш” имконияти:
2025 йил 1 август ҳолатига “Солиқ хавфини аниқлаш, таҳлил қилиш ва баҳолаш” ахборот тизими орқали текширувга номзод сифатида шаклланган 20 мингдан ортиқ субъект рўйхати янгиланди. Уларда жами 16 триллион сўмга яқин солиқ хавфи қайд этилган. Шу билан бирга, ушбу корхоналарга солиққа оид ҳуқуқбузарликлар аломатларини ихтиёрий бартараф этиш учун имконият берилди. Рўйхат 1 ноябрь ҳолатига қайта шакллантирилади — демак, хавфни камайтириб, ҳисоб-китобларни тўғрилаб олиш учун вақт ва имконият бор.
Натижа нима беради?
-
Текширувда видеокузатув — тадбиркорнинг ҳуқуқий ҳимояси, инспекторнинг масъулияти.
-
Жарималарни 6 ойда бўлиб-бўлиб тўлаш — бизнес учун қўшимча енгиллик.
-
Рискли гуруҳга тушган субъектларга “ўзини-ўзи тузатиш” имконияти — жарима ва низоларнинг олдини олишга хизмат қилади.
Қисқаси, қабул қилинган чора-тадбирлар солиқ текширувларида очиқлик ва тартибни кучайтиради, тадбиркорлик субъектлари учун эса тизимли енгиллик ва ҳуқуқий кафолат яратади. Энди энг муҳими — ҳар бир корхона ўз ҳисобини тозаласин, ҳужжатини тайёр тутсин ва янги тартиб-қоидаларга мос иш юритсин.
