Taksi litsenziyasi fuqarolik erkinligiga to‘sqinlikmi?

Hayotimizni yengillashtirsa–da, yangi taksi litsenziyasi fuqarolik huquqlariga to‘son bo‘lishi mumkin — bunday fikrlar ko‘paymoqda. Transport vaziri Ilhom Mahkamov 13 iyun kuni ikki yil avval qabul qilingan yangi tartibni tushuntirish uchun jurnalistlar bilan yopiq uchrashuv tashkil qildi. Unda taksistlarning faqat litsenziyada qayd etilgan hudud (mashina raqamining region kodiga muvofiq) va shunga bog‘liq chegaralarda faoliyat yuritishlari kerakligi ta’kidlandi. Ammo bu yangi qoidalar o‘zbek Konstitutsiyasidagi fuqarolarning erkin mehnat va manzil tanlash huquqlariga zid keladi, deya tanqidlar kuchi olmoqda.

Mahkamov ta’kidlashicha, endi ayrim sohalarda qo‘llangan amaliyot “noto‘g‘ri talqin qilingan” va ijtimoiy tarmoqlarda tarqalgan ma’lumotlar mutlaqo muvofiq kelmaydi. Masalan, u litsenziyani faqat o‘sha regionda faoliyat yurituvchi shaxsga berilganini, yana haydovchilar o‘zi ishlashni istagan hududni o‘zi belgilashi mumkinligi va unga litsenziyada ko‘rsatilishi belgilanganini tushuntirgan. Ammo Qonunning 14‑bandida litsenziyaviy hudud transport vositasiga berilgan davlat raqami kodlari negizida aniqlanishi ta’kidlanganligi, bu esa nazarda tutilmagani aniq — bu e’tiborga olish zarurligi qayd etildi.

Shunday qilib, qonun va uning ilgari tushuntirilishi o‘rtasidagi chuqur nomutanosiblik va hamma uchun ishlab chiqilmagan tizim — bu keng jamoatchilik va fuqarolar huquqgarlari tomonidan keskin tanqid qilinmoqda. NDPU demokratik partiyasi esa mazkur cheklovlarni Konstitutsiyaga zid deb hisoblab, hukumat va parlamentdan urib chiqishni talab qilmoqda.

Muddatli litsenziya: peshonadan yoyilgan chegara?
Amalda yangi qoida amalga kirishi bilan:

Toshkentda yashayotgan ammo fuqarolik manzili Samarqandagi haydovchi litsenziyasini yopish uchun 5,5 mln so‘mga yangilashga majbur;
Toshkent uchun litsenziya olgan regionlik haydovchilar yil oxirigacha faolyatini davom ettirishi mumkin, ammo keyin ular faoliyat izolyatsiyasiga tushib qoladi;
Regionidan tashqarida faollik natijasida litsenziya bekor qilinishi va ma’muriy javobgarliklar yuzaga kelishi mumkin.

Misol uchun, Toshkentda 23 mingga yaqin regional haydovchining litsenziyasi yakunlanishi bilasizmi? YandeksGo ma’lumotiga ko‘ra, ularning katta qismi faoliyatidan mahrum bo‘ladi.

Natijalar
Natija sifatida:

Taksilar soni kamayadi, bu narxlarni oshishiga sabab bo‘ladi;
Mashina kutish vaqti uzayadi — bu esa fuqarolarning kundalik harakatini qiyinlashtiradi;
Regionlik haydovchilar ishni rasmiysiz, “qara bozor”da davom ettirishga majbur bo‘ladi;
Noto‘g‘ri faoliyat uchun javobgarlik kuchayishi ehtimoli mavjud.

Iqtisodchilar bu amal faqat mexnat bozorini cheklamay, balki to‘g‘ridan to‘g‘ri konstitutsiyabuzarlik hisoblanishini ta’kidlamoqda. Ular tezroq muammoni sud orqali hal qilishni taklif qilishmoqda.

Yakuniy fikr
Tajribasiz joriy qilingan, mukammal tushuntirilmagan va bir so‘z bilan aytganda — “erkin mehnatga zid tizim” deb atalgan bu cheklov fuqarolar haqlariga tegishli masalalarni yanada mas’uliyat bilan qayta ko‘rib chiqish zaruratini ko‘rsatib berdi. Faqat adolatli, shaffof va odamparvar yondashuv orqaligina ortiqcha to‘siqlar va muammolar chetlanishi mumkin.