Jahon banki: Dunyoda 1970 yillardan beri eng katta narx inqirozi boshlandi

^{Foto: Jennah Moon/Bloomberg}
Jahon banki ekspertlarining tovar bozorlari istiqbollari haqidagi yangi hisobotida aytilishicha, jahon iqtisodiyoti 1970 yillardan beri eng katta narx inqiroziga kirdi.

Bank prognozlariga ko‘ra, 2022 yilda energiya narxi 50 foizdan ko‘proq, noenergetika tovarlari esa deyarli 20 foizga oshadi. Keyingi yillarda deyarli barcha turdagi tovarlar narxi pasayadi, ammo xom ashyo narxi o‘rtacha besh yillik qiymatlardan ancha yuqori bo‘ladi.

Jahon banki tahlilchilari tovar bozorlari istiqbollari bo‘yicha yangi hisobotini e’lon qildi. Unda ular Ukrainadagi mojaro oqibatlari va energetika bilan bog‘liq vaziyat uzoq davom etishi, narx inqirozi esa 1970 yillardan beri eng yomoni bo‘lishidan ogohlantirgan.

«Rossiya va Ukraina asosiy ishlab chiqaruvchilari bo‘lgan oziq-ovqat mahsulotlari, shuningdek, ishlab chiqarishda tabiiy gaz ishlatiladigan o‘g‘itlar narxining oshishi 2008 yildan beri ilk bor bunday sezilarli darajada o‘sdi», — deyiladi Jahon banki matbuot bayonotida.

So‘nggi ikki yil ichida energiya narxining oshishi 1973 yilgi neft inqirozidan keyingi eng baland ko‘rsatkich bo‘ldi.

Jahon banki talabni kamaytirish va ta’minotning muqobil manbalarini rag‘batlantirish bo‘yicha uzoq muddatli choralar o‘rniga soliqlarni kamaytirish va subsidiyalar yoqilg‘i bozorida ta’minot tanqisligiga va narx bosimiga olib kelishi mumkinligi haqida ogohlantirdi.

Shuningdek, qimmatroq savdo modellariga o‘tish, xususan, xom ashyo yetkazib beruvchining o‘zgarishi sababli logistikani qayta qurish, uzoq muddatli inflyatsiyaga olib kelishi mumkinligi ham ta’kidlandi.

Brent markali neftning o‘rtacha yillik narxi 2022 yilda 42 foizga oshib, bir barrel uchun 100 dollarni tashkil etadi. 2023 yilda ta’minotdagi uzilishlar to‘xtasa va Rossiyadan boshqa mamlakatlarda neft qazib olish talabning o‘sishi ortib borsa, u bir barrel uchun 92 dollargacha tushadi.

Tahlilchilar Yevropa Ittifoqining Rossiyaga qarshi sanksiyalarini kengaytirishni neft bozoriga tahdid sifatida baholadi.

Neft qazib oluvchi OPЕK mamlakatlari kartelining zaxira sig‘imi ular taxmin qilganidan kamroq bo‘lishi mumkin. Qo‘shma Shtatlarda slanetsli neft ishlab chiqarish ishchi kuchi yetishmovchiligi yuz beradi, deb taxmin qilmoqda Jahon banki ekspertlari.

Jahon bankining prognoziga ko‘ra, Rossiyadan yetkazib berishdagi qiyinchiliklar tufayli muqobil energiya uchun zarur bo‘lgan alyuminiy va nikel 2022 yilda mos ravishda 37 va 51 foizga qimmatlashadi.

Umuman olganda, bu yil metallar narxi 16 foizga o‘sadi: asosiy metallar (shu jumladan, temir, nikel, alyuminiy, mis) uchun - 22 foizdan ortiq, qimmatbaho metallar (shu jumladan oltin, kumush, platina) uchun - 3 foizga.

2022 yilda gaz narxining Yevropada 111 foizga oshishi o‘g‘itlar narxining deyarli 70 foizga oshishiga va qishloq xo‘jaligi mahsulotlari tannarxining oshishiga olib keladi.

Fermerlarning o‘g‘itlardan voz kechishi, keyinchalik hosildorlikning kamayishi va taklifning qisqarishi tufayli dehqon mahsulotlari narxi oshadi.

2022 yilda oziq-ovqat narxi o‘rtacha 23 foizga, bug‘doy narxi 40 foizdan oshadi.

Qishloq xo‘jaligi mahsulotlarining barcha turlaridan palma yog‘i 2022 yilda eng ko‘p, ya’ni 45 foiz yoki undan ko‘proq qimmatlashadi.

Kelajakda oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarish hajmining oshishiga o‘g‘itlarning yuqori narxlarining saqlanib qolishi to‘sqinlik qiladi. “Zamin” yangiliklarini “Facebook”da kuzatib boring