Trampning “Oltin gumbaz” loyihasi Pekinda xavotir uyg‘otdi

Amerika prezidenti Donald Tramp tomonidan ilgari surilgan yangi harbiy tashabbus — “Oltin gumbaz” deb nomlangan global havo hujumidan mudofaa tizimi Xitoy tomonidan jiddiy tanqidlarga uchramoqda. Pekin bu loyihani xalqaro strategik barqarorlikka tahdid sifatida baholamoqda va Vashingtonni bu yo‘ldan qaytishga chaqirmoqda.

20 may kuni Tramp ushbu loyihani amalga oshirish mas’uliyatini Fazoviy qo‘shinlar generali Maykl Getleyn zimmasiga yuklaganini ma’lum qildi. Uning ta’kidlashicha, umumiy qiymati 175 milliard dollarga bag‘ishlangan “Oltin gumbaz” dasturi mamlakatni ballistik va gipertovushli raketalardan to‘liq himoya qilishni maqsad qiladi.

Pekindan keskin bayonot

Xitoy tashqi ishlar vazirligi vakili Mao Ning ushbu tashabbus yuzasidan rasmiy bayonot berdi: “Qo‘shma Shtatlar o‘zini mutlaq xavfsiz qilish uchun harakat qilar ekan, boshqa mamlakatlarning xavfsizligini e’tiborsiz qoldirmoqda. Bu nafaqat global muvozanatga, balki fazoda qurollanish poygasiga ham jiddiy turtki bo‘ladi. Xitoy bundan chuqur xavotirda”.

Pekin AQSHni bu loyihadan voz kechishga va yirik davlatlar o‘rtasida o‘zaro ishonchni mustahkamlashga chaqirgan. Xususan, Xitoyning fikricha, Tramp rejasi ortidan yadro quroli borasidagi global muvozanat izdan chiqishi mumkin.

Loyiha va unga nisbatan shubhalar

Tramp “Oltin gumbaz” tizimi 2029 yil — uning prezidentlik muddati yakuniga qadar ishga tushishini ma’lum qilgan bo‘lsa-da, harbiy tahlilchilar bunday qisqa vaqtda bu darajadagi tizimni qurish mumkinligiga ishonmaydi. Kongressning budjet boshqarmasi xulosasida ta’kidlanishicha, to‘liq faol mudofaa tizimi yaratilishi uchun kamida 831 milliard dollar mablag‘ talab etiladi.

Ayni paytda AQSHda foydalanilayotgan va Isroilda muvaffaqiyatli ishlab turgan “Temir gumbaz” tizimi ushbu yangi dastur uchun ilhom manbasi sifatida ko‘rilmoqda. Ammo mutaxassislarning ta’kidlashicha, Isroil hududi AQSH bilan solishtirganda juda kichik va “Oltin gumbaz” kabi ulkan hududni to‘liq himoya qilish texnologiyasi hozircha real emas.

Moskvaning munosabati va tahlilchilar fikri

Rossiya bu tashabbusga nisbatan nisbatan vazmin munosabat bildirgan. Kreml rasmiysi Dmitriy Peskovning ta’kidlashicha: “Agar AQSH raketa tahdidi mavjud deb hisoblasa, uning himoya tizimi yaratish haqidagi rejasi tabiiy hol. Bu har qanday harbiy salohiyatga ega davlat uchun odatiy yondashuvdir”.

Shunga qaramay, tahlilchilar Tramp loyihasini yadroviy muvozanatga salbiy ta’sir ko‘rsatuvchi strategik element sifatida baholamoqda. Bu esa yadro quroliga ega boshqa davlatlarni o‘z mudofaa konsepsiyalarini qayta ko‘rib chiqishga majbur qilishi mumkin.

Yakuniy xulosa

“Oltin gumbaz” Tramp uchun siyosiy kapital to‘plash vositasimi yoki haqiqatan AQSH xavfsizligi uchun inqilobiy loyihami — bu hali aniq emas. Bir narsa ma’lum: global miqyosdagi harbiy tashabbuslar doimo keskin siyosiy va diplomatik bahslarga sabab bo‘ladi.

Zamin.uz tahririyati mazkur masaladagi barcha rivojlarni kuzatishda davom etadi. Siz “Oltin gumbaz” tashabbusi haqida qanday fikrdasiz? Bu AQSH xavfsizligi uchun zarur loyihamidi yoki dunyoda yangi qurollanish poygasiga sabab bo‘ladimi? “Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!