Eron-Xitoy bitimi: ming tonna raketa yoqilg‘isi yetkazilmoqda!

Xalqaro vaziyat yana keskinlashishi mumkin. Eron Xitoydan ulkan miqdorda raketa qurollari uchun zarur bo‘lgan maxsus kimyoviy moddalar va tarkibiy qismlarni buyurtma qilgan. Bu haqda The Wall Street Journal gazetasi o‘zining ishonchli manbalariga tayanib xabar tarqatdi.

Ta’kidlanishicha, buyurtma qilingan kimyoviy moddalarning umumiy og‘irligi ming tonna atrofida bo‘lib, bu yuk Eronga yaqin bir necha oy ichida yetib borishi kutilayapti. Bunday katta miqdordagi kimyoviy birikmalar, harbiy ekspertlarning fikricha, Eronning ballistik raketa dasturini sezilarli darajada kuchaytirishi mumkin.

Bu katta hajmli buyurtma orasida ammoniy perxlorat nomli modda ham mavjud bo‘lib, mazkur kimyoviy modda, odatda, qattiq raketa yoqilg‘isi va portlovchi moddalar uchun oksidlovchi sifatida ishlatiladi. WSJ tahlilchilari bunday miqdordagi ammoniy perxloratdan bir necha yuzta ballistik raketa uchun yoqilg‘i sifatida foydalanish mumkinligini ta’kidlamoqda. Bu esa Eronning harbiy salohiyati keskin oshishiga olib kelishi mumkin.

E’tiborlisi shundaki, bu Eronning bu yil Xitoydan kimyoviy birikmalar sotib olishi bilan bog‘liq birinchi holat emas. Biroz avvalroq Xitoyda Eronga tegishli ikki katta yuk kemasiga ming tonnadan ortiq natriy perxlorat moddasi yuklangani ma’lum qilingandi. Ushbu yuk joriy yilning fevral-mart oylarida Eronga yetkazilgan. Natriy perxlorat ham raketa ishlab chiqarishda ishlatiladigan, o‘ta kuchli oksidlovchi xususiyatga ega moddadir.

Tahlilchilarning hisob-kitoblariga ko‘ra, fevral oyida yetkazilgan miqdor taxminan 260 ta yaqin masofaga mo‘ljallangan ballistik raketaning yoqilg‘isi uchun yetarli bo‘lishi mumkin. Bu esa Eronning harbiy imkoniyatlari jiddiy darajada kengayayotganidan dalolatdir.

Eronning bunday ko‘lamli harbiy xarajatlari va raketa qurollarini ishlab chiqarish bo‘yicha harakatlari xalqaro hamjamiyat tomonidan jiddiy xavotir bilan kutib olinmoqda. G‘arb mamlakatlari va Isroil, shuningdek, mintaqa mamlakatlari Eronning harbiy salohiyati oshishi mintaqadagi tinchlik va barqarorlikka tahdid solishidan xavfsiramoqda.

Shu bilan birga, Eron va Xitoy o‘rtasida bunday strategik ahamiyatga ega bo‘lgan materiallarning savdosi ikki mamlakat o‘rtasidagi hamkorlikning chuqurlashuvidan dalolat bermoqda. Xitoy xalqaro sanksiyalarga qaramasdan, Tehron bilan harbiy-iqtisodiy aloqalarini faol rivojlantirishni davom ettirmoqda. Bunday holat AQSH va uning hamkorlarini jiddiy tashvishga solib, geosiyosiy qarama-qarshilikni kuchaytirishi mumkinligi taxmin qilinmoqda.

Hozircha bu katta hajmdagi buyurtmalar va ularning haqiqiy maqsadlari haqida rasmiy darajada batafsil izoh berilmagan. Ammo ekspertlar bu hodisaning Eronning harbiy-siyosiy maqsadlari bilan bog‘liqligiga ishonch bildirmoqda. Ayniqsa, AQSHning Eron yadroviy dasturi bo‘yicha muzokaralari to‘xtab qolgan paytda ushbu kimyoviy moddalar yetkazib berilishi e’tibordan chetda qolmagan.

Shuningdek, xalqaro hamjamiyat bunday xavfli moddalarning Eronga yetkazib berilishini cheklash bo‘yicha jiddiy choralar ko‘rilishi lozimligini talab qilmoqda. Ayniqsa, Yevropa Ittifoqi mamlakatlari va AQSH bu masala bo‘yicha Xitoyga bosim o‘tkazishlari kutiladi. Bu esa geosiyosiy vaziyatning yanada keskinlashishiga sabab bo‘lishi mumkin.

Harbiy mutaxassislarning ta’kidlashicha, Eronning bunday hajmdagi kimyoviy materiallarga ega bo‘lishi mintaqada yangi raketa poygasini keltirib chiqarishi mumkin. Bu esa, o‘z navbatida, xalqaro xavfsizlikka jiddiy ta’sir ko‘rsatishi ehtimolini yanada kuchaytirmoqda.

Umuman olganda, Eron va Xitoy o‘rtasidagi mazkur strategik ahamiyatga ega bo‘lgan katta hajmdagi kimyoviy mahsulotlarning yetkazib berilishi butun dunyo uchun xavfli signal bo‘lishi mumkin. Endilikda xalqaro hamjamiyat bu holatga qanday munosabat bildirishi va Eronning keyingi qadamlari qanday bo‘lishi savollari kun tartibida turibdi.