XAEA rahbari Eron yadroviy tahdidi bo‘yicha jiddiy ogohlantirish berdi

Jahon siyosatining eng dolzarb mavzularidan biri — Eronning yadroviy dasturi yana xalqaro hamjamiyat diqqat markazida. Xalqaro atom energiyasi agentligi (XAEA) bosh direktori Rafael Grossi matbuot anjumanida e’tirof etdiki, Eron yadroviy qurol yaratishga harakat qilayotgani haqida aniq va rasmiy dalillar hozircha mavjud emas. Biroq, Eron tomonidan kuzatilayotgan noaniqliklar, yashirin harakatlar va shaffoflik yetishmasligi jiddiy xavotir uyg‘otmoqda.

Grossi ta’kidlashicha, bugungi kunda dunyoning hech bir davlati uranni 60 foizgacha boyitmaydi. Bu ko‘rsatkich texnik jihatdan 90 foizga — yadro quroli ishlab chiqarish uchun zarur bo‘lgan darajaga juda yaqindir. Shu sabab, inspektorlar bu jarayonni diqqat bilan kuzatmoqda. “Biz siyosiy bahslarga aralashmaymiz. Vazir yoki diplomat emas, aynan yadroviy inspektor sifatida faqat aniq dalillarga asoslanamiz. Ayni vaqtda, yadroviy qurolga doir faol dastur mavjud, deb rasman aytolmaymiz. Biroq bu hech qanday xavf yo‘q degani emas”, — dedi Grossi.

Eron yadroviy dasturining noaniq yo‘nalishi va shaffoflik yetishmasligi xalqaro maydonda turli taxmin va bahslarga yo‘l ochmoqda. Ayniqsa, Isroil va AQSH kabi mintaqadagi yetakchi davlatlar uchun bu mavzudagi har qanday noaniqlik tahlika sifatida baholanmoqda.

Isroil razvedkasi avvalroq Eron atom bombasi yaratish uchun portlatgichlar tayyorlash ishlarini boshlagani haqida ma’lumotlar tarqatgan edi. Ular bu ma’lumotlar harbiy operatsiyaga tayyorgarlik jarayonida muhim ahamiyat kasb etishi mumkinligini bildirgan. Biroq, AQSH ma’muriyati bu kabi aniq ma’lumotlarga ega emasligini va bu holat Vashingtonning Isroil zarbalariga bevosita qo‘shilishni xohlamasligining asosiy sabablaridan biri ekanini yashirmaydi.

Ekspertlar ta’kidlashicha, Eron tomonidan uranni yuqori foizda boyitish va yadroviy obyektlar to‘g‘risida shaffof ma’lumotlar bermaslik, mintaqaviy va global xavfsizlik nuqtayi nazaridan jiddiy xavotir uyg‘otadi. Xalqaro ekspertlar bunday vaziyatda har bir qadam ehtiyotkorlik bilan va xalqaro standartlarga rioya qilgan holda tashlanishi kerakligini ta’kidlamoqda.

Yakuniy xulosa sifatida aytish mumkinki, Eron yadroviy dasturi atrofidagi noaniqliklar, shaffoflik yo‘qligi va siyosiy bahslar kelgusida mintaqada vaziyat yanada murakkablashishiga sabab bo‘lishi mumkin. XAEA va xalqaro hamjamiyat uchun esa asosiy vazifa — yadroviy xavfsizlikni ta’minlash va turli bahslarni tinch yo‘l bilan hal qilish bo‘lib qolmoqda. “Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!