Yadro mojarosi ostonasida: Eron va AQSH o‘rtasida murakkab muzokaralar va tahdidlar

Yaqin Sharqdagi keskin vaziyat yana yangi bosqichga ko‘tarildi: Eronning diniy va siyosiy elitasi AQSH prezidenti Donald Trampga nisbatan beosita tahdid bildirib, bir vaqtning o‘zida muzokaralar uchun eshik ochiqligini ma’lum qildi. Mazkur voqealar nafaqat mintaqada, balki butun dunyoda xavotir va turli qarama-qarshi fikrlarga sabab bo‘lmoqda.

Tahdid va diplomatiya: bir vaqtda ikki front

Eronning eng nufuzli ulamolaridan biri, oyatulloh Nosir Makarim Sheroziy jamoatchilikka murojaatida Islomiy Respublikaga qarshi tahdid qilgan har qanday shaxs yoki rejim “mohareb” — ya’ni dushman hisoblanishini aytib o‘tdi. Ushbu ta’rif ostida AQSH prezidenti Donald Trampga doir aniq ism tilga olinmagan bo‘lsa-da, bu bayonot Trampning so‘nggi chiqishlariga javob sifatida qabul qilindi.

Tramp avvalroq Eron oliy rahbari Ali Xomenaiyni “oson nishon” deb atagan, biroq “biz uni o‘ldirmoqchi emasmiz, hozircha” deya tajovuzkor pozitsiyani bildirgan edi. Shu bilan birga, Eronlik ulamolarning og‘ir bayonotlari nafaqat ichki, balki tashqi siyosatda ham yangi muhit yaratayotgani barcha uchun ayon.

Muzokaralar va xavf: ikki qarama-qarshi yo‘nalish

Eron tashqi ishlar vaziri o‘rinbosari Majid Taxt-Ravonchi esa Vashington tomonidan hujumlardan voz kechish va yadroviy dastur bo‘yicha muzokaralarga qaytishga tayyorlik bildirgani haqida ma’lum qildi. Uning aytishicha, AQSHning asosiy talablaridan biri — Eronning uran boyitish huquqini cheklash va yadroviy quvvatlarini nazorat ostiga olishdir. Ammo Eron bunga rozi emas va tinch maqsadlarda uran boyitish huquqini talab qilib kelmoqda.

Taxt-Ravonchi ayni vaqtda Eron yadroviy bomba yaratish ustida yashirin ish olib borayotgani haqidagi ayblovlarni rad etdi. Uning ta’kidlashicha, mamlakat “faqat tadqiqot va energetika uchun yadroviy materiallardan foydalanish imkoniyatidan mahrum bo‘lmasligi kerak”. “Sizning umuman boyitishga haqqingiz yo‘q, agar rozi bo‘lmasangiz — zarba beramiz” degan munosabat “o‘rmon qonuni”ga o‘xshaydi”, — deb qo‘shimcha qildi u.

Zarba va muzokaralar o‘rtasida: qarama-qarshilikdan kelajakka

Ma’lumki, joriy yil iyun oyida Donald Tramp Eron yadroviy inshootlariga aniq zarba berish buyrug‘ini bergan edi. Bundan so‘ng, NATO sammitida u yangi muzokaralar o‘tkazish ehtimolini tilga oldi, ammo bu bo‘yicha aniq rejalarini oshkor etmadi.

Shu bilan birga, Tramp yaqinda berilgan savolga javoban, agar Eron uranni boyitishda “xavfli chekka”ga chiqsa, yadroviy inshootlarga yana zarba berishga tayyor ekanini ta’kidladi. “Eron hech qachon yadro quroliga ega bo‘lmasligi kerak”, — dedi u. Prezident, shuningdek, so‘nggi amalga oshirilgan hujumlar Eronning yadroviy dasturini ancha orqaga surganini bildirdi.

Mintaqaviy xavfsizlik va xalqaro e’tibor

Vaziyatning murakkabligi shundaki, bir tomonda siyosiy va diniy tahdidlar, ikkinchi tomonda esa diplomatik muzokaralarga intilish bor. Eron rahbariyati milliy manfaatlardan va ichki bosimdan kelib chiqib, bir vaqtda ham xavfsizlikni mustahkamlash, ham xalqaro maydonda ko‘proq erkinlikka ega bo‘lish istagida harakat qilmoqda.

Hozirda xalqaro ekspertlar va kuzatuvchilar ushbu qarama-qarshilikning qanday yakun topishini diqqat bilan kuzatishmoqda. Bir qarashda muzokaralar uchun maydon ochiq, ikkinchi tomondan esa har bir yangi keskin bayonot vaziyatni yanada murakkablashtirishi mumkin.

Yadro mojarosi fonida muzokaralar va yangi tahdidlar

Eron va AQSH o‘rtasidagi munosabatlar tarixida bu kabi bosqichlar ko‘p kuzatilgan. Ammo bu safar, har ikki tomonning bir paytda ham qo‘rqitish, ham muloqot uchun tayyorligini bildirishi — kelajak uchun yangi sinovlar va ehtimoliy imkoniyatlar eshigini ochmoqda.

Taraflar tomonidan qabul qilinadigan qarorlar nafaqat ikki davlat, balki butun mintaqa va dunyo xavfsizligi uchun hal qiluvchi ahamiyatga ega. Yaqin haftalardagi siyosiy jarayonlar yadroviy kelishuv taqdiri va xalqaro munosabatlar rivoji uchun asosiy yo‘nalishni belgilab berishi mumkin. “Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!