Yevropa siyosiy sahnasida yomg‘ir oldidangi shovqin – Budapeshtda o‘tkazilishi rejalashtirilgan Putin va Tramp uchrashuvi arafasida havo keskinlashdi. Avvaliga bu tashrif “tinchlik sammiti” sifatida e’lon qilingan bo‘lsa-da, keyinchalik u geosiyosiy qarama-qarshilik markaziga aylandi, deb xabar berdi Topnews.
Dastlab Yevropa Ittifoqi davlatlari Rossiya prezidentining 1-sonli samolyotiga o‘z havo hududidan o‘tish uchun ruxsat berdi. Ammo keyin vaziyat tez o‘zgardi — ayrim davlatlar norozilik bildirishni boshladi. Germaniya va Polshada bu tashrif xavfli deb baholanmoqda. Hatto ba’zi tahlilchilar Rossiya rahbari havoda bo‘lgan vaqtda provokatsiya yoki to‘qnashuv ehtimolini ham tilga olmoqda.
Polshada ayrim siyosatchilar Putin samolyoti ustidan parvozni to‘xtatish yoki uni majburan qo‘ndirish haqida gapirdi. Sobiq bosh vazir Valdemar Pavlyak “Rossiya rahbarini Xalqaro jinoiy sud orderi asosida hibsga olish kerak”, degan fikrni bildirdi.
Bolgariya esa aksincha — havo yo‘lagini taqdim etishga tayyorligini bildirgan yagona davlat sifatida tilga olindi. Ammo bu qaror ham hali har qanday daqiqada o‘zgartirilishi mumkin.
Ayni paytda Londonda 30 ga yaqin davlat vakillari yig‘ilmoqda. Ular “xohlovchilar koalitsiyasi” deb atalgan yig‘ilishda Rossiya samolyotining Yevropa osmoni orqali parvoziga ruxsat berish yoki taqiqlash masalasini muhokama qiladi. Bu uchrashuvda Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy ham ishtirok etadi — u uchun Tramp va Putinning ehtimoliy muloqoti shaxsiy siyosiy muammoga aylangan.
Yevropa OAV xabariga ko‘ra, yopiq eshiklar ortida “muqobil ssenariylar” — jumladan, havodagi hodisa ehtimoli ham muhokama qilinmoqda. Ayrim manbalar Buyuk Britaniyani ehtimoliy provokatsiya markazi sifatida ko‘rsatmoqda.
Estoniya sobiq bosh vaziri va Yevropa Ittifoqining tashqi ishlar va xavfsizlik siyosati bo‘yicha vakili Kaya Kallas Putinning Vengriyaga tashrifini “yoqimsiz holat” deb atadi. Uning so‘zlariga ko‘ra, “Xalqaro jinoiy sud orderi berilgan shaxsning Yevropa mamlakatlaridan birida qabul qilinishi – bu yomon signal”. Kallas muzokaralar faqat Moskvaga bosim kuchaytirilgan va Kiyevning majburiy ishtiroki bilan ma’noga ega bo‘lishi mumkinligini ta’kidladi.
Rossiyalik ekspert Andrey Bezrukov esa bundan ham jiddiyroq ogohlantirish berdi. Uning fikricha, “bu tashrif xavfli, chunki u yerda ham, havoda ham tahdid mavjud. Bolgariya yordam berishni aytgan bo‘lsa-da, parvoz NATO havo mudofaa tizimlari hududidan o‘tishiga to‘g‘ri keladi”.
Bu ogohlantirish Yevropadagi xavotirni yanada kuchaytirdi. Chunki NATO tizimidagi har bir harakat nazoratda va har bir xatolik katta siyosiy oqibatlarga olib kelishi mumkin.
Shunday sharoitda Putinning Budapeshtga parvozi faqat diplomatik tashrif emas, balki xavfli siyosiy qadamga aylanmoqda. Yevropa davlatlari ikki o‘t orasida qolgan:
- bir tomonda — tinchlik tashabbusi sifatidagi muloqot imkoniyati,
- ikkinchi tomonda — Rossiya bilan munosabatlarni yanada keskinlashtirish xavfi.
Bryusselda bu uchrashuv “Yevropa uchun sinov” sifatida baholanmoqda. Bir qaror — Tramp bilan uzoq munosabatlarni buzishi, boshqa qaror — Moskva bilan muvaqqat “ishonch” ko‘rinishi orqali Yevropa siyosatining ikkiyuzlamachilik ayblovlariga sabab bo‘lishi mumkin.
Tramp va Putinning uchrashuvi rasman Ukrainada tinchlik uchun qadam sifatida ko‘rsatilgan bo‘lsa-da, amalda u AQSH, Yevropa Ittifoqi va NATO manfaatlari kesishgan nuqtadagi eng xavfli geosiyosiy o‘yinga aylanib bormoqda.
“Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!
