Qozog‘iston va O‘zbekistonning Kreml taklifiga javobi : «Moskva o‘z muammolarini o‘zi hal qilsin…»

Qozog‘iston prezidenti Toqayev Moskvaga tashrifi chog‘ida Ostona Rossiya va O‘zbekiston bilan uch tomonlama ittifoq tuzish masalasini ko‘rib chiqishga tayyorligini ma’lum qildi. Ushbu ittifoqning maqsadlaridan biri gaz sohasidagi muammolarni hal qilish bo‘ladi.

Rossiya gaz sektori chuqur tushkunlikda. Uning uchun Yevropa bozorlari boy berilgan, «Sharqqa burilish» infratuzilmasi yaratilmagan. Qolaversa, Kreml Ozarbayjon va Turkiya Markaziy Osiyodan kelayotgan gaz oqimini Rossiyani chetlab o‘tib, o‘z hududi orqali yo‘naltirishga jiddiy kirishayotganidan xavotirda.

Qozog‘iston prezidenti Toqayev Moskvaga tashrifi chog‘ida Ostona Rossiya va O‘zbekiston bilan uch tomonlama ittifoq tuzishni ko‘rib chiqishga tayyorligini ma’lum qildi.

Vaziyatni zudlik bilan to‘g‘irlash kerak, shuning uchun Moskva uch tomonlama (Rossiya-Qozog‘iston-O‘zbekiston) ittifoq tuzish tashabbusi bilan chiqdi, uning maqsadi, Rossiya tomoni izohlashicha, «Rossiya gazini Qozog‘iston va O‘zbekiston hududlari orqali tashish paytidagi harakatlarni muvofiqlashtirish» bo‘lishi kerak”.

Rossiya prezidentining matbuot kotibi Dmitriy Peskov bu borada batafsil to‘xtalib o‘tdi va u quyidagilarni izohladi: tez sur’atlarda rivojlanayotgan Qozog‘iston va O‘zbekistonda gazga talab ortib bormoqda. Bundan tashqari, ikkala davlat ham, xuddi Rossiya kabi, tashqi bozorlarda savdo qiladi, bu esa biroz sinxronizatsiyani talab qiladi. Ushbu «sinxronizatsiya» doirasida «uch davlat o‘rtasidagi hamkorlik, ham keyinchalik tashqi bozorlar uchun infratuzilmani rivojlantirish uchun muayyan yuridik shaxs tashkil etilishi mumkin».

Bundan tashqari, Kreml spikeri Moskva va Ostonaning Yevroosiyo iqtisodiy ittifoqi doirasida umumiy energiya bozorlari nuqtai nazaridan hamkorlikda rivojlanish rejalari borligini va go‘yo Toshkent ham bu uyushmaga «yaxshi ko‘z bilan qarayotganini» aytgan.

Rossiya, Qozog‘iston va O‘zbekistonning uch tomonlama gaz ittifoqi g‘oyasi na Ostonada, na Toshkentda katta qiziqish uyg‘otdi. Markaziy Osiyo poytaxtlarida bu savolga aniq javob bo‘lmadi, ular qat’iy «yo‘q» demadilar, «istalgan natija va kelishuvlarga erishish» uchun «mavzuni tushunishga» va batafsil muzokaralar olib borishga va’da berishdi.

Bu diplomatik so‘zdan tarjima qilinganda: «Biz bu ittifoqdan manfaatdor emasmiz, bizsiz amallayveringlar» degan ma’noni anglatadi. Va nihoyat, Moskva bu pozitsiyada ayb topa olmaydi - Qozog‘iston va O‘zbekiston bu masalani muhokama qilishni cheksiz cho‘zishi mumkin, Rossiya tomoni esa bu jarayonni tezlashtirish uchun yetarli dalillarga ega emas.

Hukumatdagi energetika kompleksini nazorat qiluvchi Rossiya bosh vaziri o‘rinbosarining Ostona ham, Toshkent ham gaz ittifoqi uch tomonlama loyihasini amalga oshirishdan manfaatdor ekanini takrorlashi qoladi, xolos. Biroq, ochig‘i, bu haqiqatdan ko‘ra ko‘proq o‘ziga-o‘zi gapirishga o‘xshaydi.

Qozog‘iston va O‘zbekiston Rossiya homiyligidagi integratsiya birlashmalaridan hafsalasi pir bo‘ldi, chunki ular tobora «biz negadir bu yerda yig‘ilganimiz naqadar ajoyib» degan she’riy formulaga moslashib bormoqda. YEOIIdan amaliy daromad unchalik katta emas, ODKB haqida gapirmasa ham bo‘ladi: «na uyoqlik, na buyoqlik».

Qolaversa, Toshkent va Ostona Kreml bilan har qanday ittifoq qilish xavfidagi zaharni yaxshi bilishadi. Negaki, Qozog‘iston tashqi ishlar vaziri o‘rinbosari Roman Vasilenko gaz ittifoqi uch tomonlama rejalari e’lon qilingandan so‘ng darhol Qozog‘iston o‘z hududidan sanksiyalar xavfini hisobga olgan holda gaz ittifoqi loyihasi G‘arb sanksiyalarini chetlab o‘tish uchun foydalanishga yo‘l qo‘ymasligini ta’kidlagani bejiz emas.

Qolaversa, Markaziy Osiyo poytaxtlari Kremlning ishonchsizlik darajasini yaxshi bilishadi. Yevropadagi gaz bozorini yo‘qotib qo‘ydi, mumkin bo‘lgan barcha “qopqon”larni bosdi. Moskvaning «uch tomonlama gaz ittifoqi» ham bir kuni shunday bo‘lmasligiga kim kafolat beradi. Qozog‘iston va O‘zbekistonga esa bunday kutilmagan «baxt» nega kerak?

Shuning uchun Moskva takliflariga ishtiyoq yo‘q. Markaziy Osiyoda to‘g‘ri qaror qilishdi: Moskva o‘z muammolarini o‘zi hal qilsin, biz bir amallaymiz. “Zamin” yangiliklarini “Telegram”da kuzatib boring