So‘nggi yillarda sun’iy intellekt texnologiyalarining tez sur’atlarda rivojlanishi internet ekotizimining asosiy tamoyillarini o‘zgartira boshladi. Ayniqsa, Google kabi yirik qidiruv tizimlarining AI asosidagi funksiyalarni joriy etishi, global miqyosda millionlab veb-saytlarning kelajagiga jiddiy tahdid solmoqda.
Google yaqinda o‘z qidiruv tizimiga “AI Overviews” deb nomlangan funksiyani qo‘shdi. Bu imkoniyat foydalanuvchiga an’anaviy ko‘rinishdagi ko‘k havolalar o‘rniga AI tomonidan yaratilgan qisqacha javobni taklif qiladi. Ba’zan bu javoblar aniq va foydali bo‘lsa-da, ayrim holatlarda noto‘g‘ri yoki zararli ma’lumotlarni ham o‘z ichiga olgan — masalan, foydalanuvchilarga tosh yoki elim yeyishni maslahat bergan holatlar qayd etilgan.
AQSHda joylashgan Pew Research Center tomonidan olib borilgan so‘nggi tadqiqotga ko‘ra, foydalanuvchilar bu AI javoblarini ko‘rganlarida boshqa sayt havolalarini bosish ehtimoli ikki baravar kamaygan. Yana ham xavotirli jihat shundaki, qidiruv natijalarining 26 foizida foydalanuvchilar butunlay brauzerdan chiqib ketgan.
Veb-saytlar, ayniqsa yangiliklar, ma’lumot va blog formatidagi platformalar asosan reklama orqali daromad oladi. Buning uchun esa ularga ko‘plab tashrif buyuruvchilar zarur. “Google qidiruvi ko‘plab saytlar uchun hayot manbai bo‘lib kelgan”, deydi Lily Ray, AQSHdagi Amsive kompaniyasining qidiruv tizimlari bo‘yicha strategiya bo‘limi rahbari. “AI Overviews esa tashriflar sonini 20%, 30%, ba’zan hatto 40% gacha kamaytirmoqda.”
Bu esa ko‘plab kichik va o‘rta kontent yaratuvchilarni og‘ir tanlov qarshisida qoldiradi: sifatli material tayyorlashga davom etish yoki butunlay yopilish.
Google esa bu holatni boshqacha talqin qilmoqda. Kompaniyaning aytishicha, u har kuni milliardlab havolalarga foydalanuvchilarni yo‘naltirishda davom etmoqda va trafikda “sezilarli pasayish” aniqlanmagan. Ularning fikricha, Pew tadqiqoti cheklangan foydalanuvchi bazasi va vakillik qilmaydigan savollar to‘plamiga asoslangan.
Biroq, mustaqil tahlilchilar, shu jumladan Ray va boshqa SEO mutaxassislari, amaliyotda vaziyat ancha murakkab ekanini ta’kidlamoqda. Ularning real veb-saytlar statistikasi AI javoblari tufayli sezilarli trafik yo‘qotilayotganini ko‘rsatmoqda.
Sun’iy intellektning noto‘g‘ri javoblar berish ehtimoli ham foydalanuvchi uchun xavf tug‘diradi. “AI foydalanuvchidan mustaqil fikr yuritish imkoniyatini tortib olayapti”, deydi Ray. An’anaviy qidiruvda foydalanuvchi turli manbalarni solishtirib, qaror qabul qilardi. AI esa bu jarayonni bir necha satrda yakunlaydi.
Google foydalanuvchilarning o‘zlari AI xizmatlariga qiziqish bildirmoqda deb hisoblaydi. Ularning fikricha, bu foydalanuvchilar uchun ko‘proq savollar berish va yangi saytlarni topish imkonini beradi.
Ammo bu jarayonda kim yutadi? Va kim yutqazadi?
Agar foydalanuvchilar endi havolalarni bosmaydigan bo‘lsa, eng katta yo‘qotish axborot yaratishda mehnat qilayotgan muallif va tahririyatlarga to‘g‘ri keladi. Eng achinarlisi esa — foydalanuvchining tanlash erkinligi, manbalarni baholash qobiliyati va turli nuqtai nazarlar orasida farqlash imkoniyati cheklanishi mumkin.
“Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!
