Zamonaviy hayot barcha sohalarni raqamlashtirib yubordi — ish, o‘qish, hatto dam olish ham elektron qurilmalar orqali amalga oshyapti. Shu bois, inson organizmi kompyuter va smartfon ta’sirini kun sayin ko‘proq his qilmoqda. Bosh og‘rig‘i esa shular ichida eng keng tarqalgan alomatlardan biri bo‘lib, dunyo aholisining qariyb yarmidan ko‘prog‘ini — 48,9 foizini qamrab olgan. Bosh og‘rig‘i 150 dan ortiq turga ega bo‘lib, ular asosiy va ikkilamchi toifalarga bo‘linadi.
Pandemiya davridan keyin uyda ishlash ko‘paydi, ekran oldida o‘tirish soatlari ortdi va kundalik elektron faoliyat natijasida “kiberkasallik” deb ataluvchi holatlar ko‘paydi. Bu — vestibulyar ko‘z disfunksiyasi, ya’ni ichki quloq va ko‘zlar o‘rtasidagi muvofiqlashuv buzilishi ortidan paydo bo‘ladigan birlamchi bosh og‘rig‘i hisoblanadi. Mazkur kibernetik kasallik kompyuter, telefon, planshet yoki virtual qurilmalar bilan uzoq vaqt o‘zaro ta’sirda bo‘ladigan odamlarda ko‘proq uchraydi.
Kiberkasallikning belgilari asosan uch guruhga ajratiladi: ko‘ngil aynishi, ko‘z muammolari va umumiy holsizlik. Aslida bu holat dengiz kasalligi kabi organizmda sezgi organlari bir-biriga zid ma’lumotlarni berganda yuzaga keladi. Masalan, tanangiz joyidan qimirlamasdan turganini “biladi”, ammo ko‘zlaringiz ekrandagi tez o‘zgaradigan virtual harakatlarni ko‘rib, miyani chalkashtirib qo‘yadi. Shuning uchun bemorlar ko‘p hollarda ko‘ngil aynishi, terlash, bosh aylanishi, ko‘rish muammolari va kuchli bosh og‘riqlarini boshdan kechiradi.
Shu bilan birga, kompyuter oldida haddan ziyod vaqt o‘tishini va shifokorga murojaat zarurligini bildiradigan bir qator qo‘shimcha belgilari ham mavjud:
1.Ko‘zlarning haddan tashqari zo‘riqishi
Kiberkasallik ko‘zdagi zo‘riqishni kuchaytiradi, ko‘k nur ta’siri esa bosh og‘rig‘ini yanada og‘irlashtiradi. Ilgari yengil bosh og‘rig‘iga ega bo‘lganlar bu zahmati kuchayganini sezadi. Asosiy chora — ekran vaqtiga chek qo‘yish, har 10–15 daqiqada ko‘zlarga dam berish va maxsus mashqlar bajarish.
2.Ikki nusxada ko‘rish (dublyaj ko‘rish)
Kompyuterda uzoq o‘tirgan odamlarda ikki tag ko‘rish holatlari ko‘p uchraydi. Bu belgini jiddiy qabul qilish zarur — shifokor ko‘rigi shart. Ko‘zni namlantiradigan tomchilar, sovuq kompress va ko‘k nur to‘suvchi ko‘zoynaklar holatni yengillashtirishi mumkin.
3.Yurak urish tezlashuvi
Tadqiqotlarga ko‘ra, kibernetik kasallik yurak urish chastotasiga ta’sir qilib, qon tomirlar tonusini o‘zgartiradi va organizmning reaksiya vaqtiga ta’sir ko‘rsatadi. Miya qon aylanishi o‘zgarganda, gadjetlardan foydalanish shu tezlashuvni yanada kuchaytiradi.
4.Bosh aylanishi va ko‘ngil aynishi
Vestibulyar muvozanat buzilishi natijasida bosh aylanishi va vertigo yuzaga keladi. Agar qisqa tanaffuslar yordam bermasa, ichki quloq va ko‘zlarga oid muammolarni aniqlash uchun mutaxassis ko‘rigi lozim. Ayrim hollarda maxsus dorilar bilan terapiya talab etiladi.
5.Melatonin yetishmovchiligi
Inson uyqusini boshqaruvchi melatonin gormoni yorug‘lik ta’sirida kamayadi. Smartfon va virtual displeylar chiqaradigan ko‘k nur organizmni “uyg‘oq” rejimda ushlab turadi. Bu esa uyquga ketishni qiyinlashtirib, xronik charchoqni kuchaytiradi. Yorug‘lik kamayganda melatonin qayta ishlab chiqila boshlaydi va uxlash osonlashadi.
“Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!
Mehmon guruhidagi foydalanuvchilar ushbu nashrga izoh qoldira olmaydi.
