Uyqu insonni qanday qilib Alsgeymer kasalligidan himoya qiladi?

^{Foto: «Domashniy ochag»}
Muntazam uyqusizlik Alsgeymer kasalligining rivojlanish xavfini 1,5 barobarga oshiradi. Kerak bo‘lgandan kamroq uxlayotganingizni aniqlash mumkin, hatto hamma narsa yaxshidek tuyilayotgan bo‘lsa ham. «Domashniy ochag» nashri bu borada foydali ma’lumotlarni taqdim etdi.

Organizm energiyasining beshdan bir qismi miyaning ishlashini ta’minlash uchun sarflanadi — bunday intensiv ish o‘ziga xos chiqindilar paydo bo‘lishiga olib kelishi ajablanarli emas, ularning ba’zilari zaharli bo‘lishi mumkin. Ana shulardan biri amiloid oqsili bo‘lib, tadqiqotchilarning fikricha, uning ortiqcha bo‘lishi Alsgeymer kasalligining asosiy sababidir. Yaxshiyamki, ular o‘z vaqtida bartaraf etiladi: kun davomida miya hujayralari orasidagi bo‘shliqda to‘plangan oqsil tungi dam olish vaqtida yo‘q qilinadi.

Sifatli uyqu salomatlik uchun haqiqatan ham zarur: nafaqat organizm, balki miya ham uzoq va chuqur dam olishga muhtoj. Uppsala universiteti (Shvetsiya) mutaxassislari tomonidan olib borilgan tadqiqot muntazam uyqusiz odamlarda Alsgeymer kasalligining rivojlanish xavfi 1,5 baravar oshishini tasdiqladi. Uyqusizlikning boshqa oqibatlariga miyaning tezroq qisqarishi va, ayniqsa, miyaning idrok, konsentratsiyaning pasayishi va xotira buzilishi uchun mas’ul bo‘lgan joylari kiradi.

Miya va uyquni qanday himoya qilish kerak?

Agar uxlash yoki kechasi uyg‘onish qiyin bo‘lsa va uzoq vaqt uyqu kelmasa, dam olish sifati pasayadi. Ko‘pchilikning uyqusi tez rejimda bo‘lib, miya haqiqatan ham qayta ishga tushishi uchun yetarlicha dam olmaydi.

Ertalab piyoda yuring

Tabiiy quyosh nuri sirkad ritmlarning regulyatoridir. Agar ertalab quyosh nuridan quvvat olinsa, melatonin gormoni ishlab chiqarilishi to‘xtaydi, biologik soat qayta tiklanadi, tetiklik va quvvat olinadi. Agar sayr qilish imkoni bo‘lmasa, xonani kamida 15 daqiqaga tark etish kerak, masalan, uy yaqinidagi do‘konga xarid uchun borish mumkin.

Qorong‘ida uxlang

Tunda yotoqxonada yorug‘lik qanchalik kam bo‘lsa, ichki soat tungi dam olishga shunchalik oson moslashadi: kechqurun yorug‘likning asta-sekin kamayishi natijasida organizm melatonin ishlab chiqarishni boshlaydi, bu esa uxlab qolishga yordam beradi. Ushbu jarayonga astoydil yondashish zarur: yotoqxonadan barcha yorug‘lik manbalarini va, ayniqsa, mobil telefon, noutbuk va boshqa gadjetlarni olib tashlash tavsiya etiladi.

Yotishdan oldin iliq dush yoki hammom oling

Har oqshom sodir bo‘ladigan tana haroratining pasayishi va tungi uyqu paytida eng yuqori darajaga ko‘tarilishi tezroq uxlab qolishga yordam beradigan yana bir mexanizmdir. Yotishdan oldin shunchaki iliq dush yoki hammomni qabul qilish orqali ta’sirni biroz kuchaytirish mumkin.

Sport bilan shug‘ullaning

Muntazam jismoniy mashqlar stressni kamaytirishga yordam beradi, bu esa uyquni yaxshilaydi va tungi dam olishga yordam beradi. Shuning uchun ertalabki mashqlarni e’tiborsiz qoldirmaslik kerak, muntazam ravishda yurish, shuningdek, vaqti-vaqti bilan ishlashni to‘xtatib, biroz gimnastika bilan shug‘ullanish tavsiya etiladi. “Zamin” yangiliklarini “Youtube”da kuzatib boring