Замонавий жамиятда фирибгарлар ўз мақсадларига эришиш учун турли психологик усуллардан фойдаланишмоқда. Россиялик психолог, психология фанлари доктори, профессор Вера Никишина айтишига кўра, беш тоифадаги инсонлар фирибгарлар тузоғига тушишга энг кўп мойил бўлади. Ушбу тоифалар қуйидагилардан иборат:
1. Кексалар – Улар фирибгарлар томонидан айниқса заиф қатлам ҳисобланади. Чунки улар замонавий технологиялар ва фирибгарлик усуллари билан таниш эмас.
2. Танқидий фикрлаши паст одамлар – Бундай шахслар маълумотларни таҳлил қилишда қийналади ва ҳар қандай маълумотга осон ишониб кетиши мумкин.
3. Ишонувчан шахслар – Одамларга кўп ишонадиган ва уларнинг ҳар бир сўзини рост деб қабул қилувчилар.
4. Қаттиқ чарчаган одамлар – Узоқ вақт дам олмаган ёки руҳий ва жисмоний чарчоқ ҳолатида бўлганлар камроқ ҳушёрликни сақлайди.
5. Шахсий манфаатларини юқори қўювчилар – Фирибгарлар кўп ҳолатларда манфаатдорликка асосланган таклифлар билан одамларни алдашади.
Фирибгарликнинг асосий усуллари
Бугунги кунда фирибгарлар одамларни алдаш учун қўрқув, ҳайрат, тушунмовчилик, агрессия ёки ғазаб каби кучли эмоцияларни қўзғашдан фойдаланади. Бу эҳтирослар қанчалик кучли бўлса, инсонлар уларнинг тузоғига тушиш эҳтимоли шунчалик ортиб боради.
Профессор Никишина таъкидлаганидек, фирибгарлар ўз сценарийларини шахсий муносабатларга асослашади. Масалан:
- Она учун – боласининг хавфсизлиги муҳим.
- Бола учун – бирор ножўя ишда айбланишдан қочиш устувор.
- Кекса инсонлар учун – пенсия ва молиявий масалалар долзарб.
Фирибгарлардан ҳимояланиш йўллари
Психологнинг тавсиясига кўра, фирибгарлардан ҳимояланиш учун энг самарали усул – бегоналардан масофа сақлаш ва улар билан мулоқотда эҳтиёткорлик қилиш. Бундан ташқари, қуйидаги маслаҳатларга амал қилиш зарур:
- Танимаган одамлар билан суҳбатни чеклаш – Агар сизга нотаниш шахс маълум бир иш ёки таклиф билан мурожаат қилса, уни шубҳа билан қабул қилинг.
- Расмий манбалардан маълумотни текшириш – Агар кимдир ўзини расмий шахс деб таништирса, дарҳол ишонч телефони орқали текшириш тавсия этилади.
- Кучли эмоционал таъсирга тушмаслик – Қўрқув ёки ҳайрат туйғусини сезганингизда, ҳушёрликни сақлаш ва тез қарор қабул қилмаслик керак.
- Телефон орқали шахсий маълумотларни ошкор қилмаслик – Банк карталари, паспорт рақамлари ёки шахсий маълумотларни ҳеч кимга бериш мумкин эмас.
Фирибгарлик ҳолатларидан ҳимояланишнинг энг яхши йўли – доимий равишда танқидий фикрлашни ривожлантириш ва турли фирибгарлик схемаларидан хабардор бўлишдир. Бундай ёндашув инсонларни молиявий ва психологик зарарлардан ҳимоя қилишда муҳим аҳамиятга эга.
Ctrl
Enter
Хато топдИнгизми
Иборани ажратиб Ctrl+Enter тугмасини босингМавзуга оид янгиликлар
