Putin qanday qilib Ukrainaga urush boshladi?

2022-yil 24-fevral kuni Rossiya tashqi ishlar vaziri Sergey Lavrov xavotirli qo‘ng‘iroqqa javob berdi. Bir necha oy davomida Ukraina bilan chegarada 100 mingdan ortiq kuchlar to‘plangach, Rossiya prezidenti Vladimir Putin Ukrainaga bostirib kirishga buyruq berdi. Financial Times Ukrainadagi urush qanday boshlangani haqida maqola e’lon qildi. Uning tarjimasini quyida havola etamiz.

Ukrainaga qarshi “maxfiy operatsiya” Sergey Lavrovni kutilmaganda hayratda qoldirdi. 21-fevral kuni Rossiya prezidenti Xavfsizlik Kengashidan Donetsk va Lugansk xalq respublikalarini tan olish haqidagi fikrlarini so‘radi, biroq Putin ularga haqiqiy niyatini bildirmadi. Lavrovni zulmatda ushlab turish, hatto Rossiyaning diplomatik sa’y-harakatlariga putur yetkazgan tashqi siyosatda qarorlar qabul qilishda ham atrofida yaqin odamlarni to‘plashga moyil bo‘lgan Putin uchun odatiy hol emasdi.

Shu munosabat bilan telefon qo‘ng‘irog‘i Lavrov rejani oldindan bilgan kam sonli odamlardan biri ekanini anglatadi. Kremlning yuqori rahbariyati Ukrainaga bosqinni Putin 24-fevral tongida “maxsus harbiy amaliyot” e’lon qilganida bilgan. Keyinroq shu kuni rossiyalik o‘nlab oligarxlar Kremlda uchrashdi, chunki G‘arb sanksiyalari ular qurgan imperiyani qulatishi mumkin edi. “Tadbirda ishtirok etgan har bir kishi nimadir yo‘qotdi”, — deydi tadbirda qatnashgan oligarxlardan biri.

Ular uchrashuv boshlanishini kutishar ekan, oligarxlardan biri Lavrovning orqasidan josuslik qilib, undan Putin Ukrainaga nima uchun urush boshlaganini so‘radi, Lavrov esa nima deb javob berishni bilmasdi, sababi Kremldagi amaldorlar undan ko‘ra ko‘proq narsani bilardi. Bosqindan hayratlangan oligarxlardan biri Lavrovdan Putin qanday qilib Kremldagi aksariyat yuqori martabali amaldorlar, Rossiya iqtisodiy kabineti, biznes elitalari ishonishi mumkin bo‘lmagan bunday katta urushni boshlaganini so‘radi.

“Uning uchta maslahatchisi bor. ‘Ivan Grozniy, Buyuk Pyotr va Buyuk Yekaterina’”, — deya Lavrov oligarxga javob bergan.

Putinning hujum rejasi doirasida Rossiya qo‘shinlari Kiyevni bir necha kun davomida blitskrig (qisqa muddatli urush rejasi) orqali qo‘lga kiritishi kerak edi. Buning o‘rniga urush Rossiya uchun dahshatli tarixiy proporsiyaga aylandi. Bir yil o‘tgach, Putinning urushi AQSH va Yevropa rasmiylariga ko‘ra, Rossiya qurolli kuchlari orasida 200 mingdan ortiq o‘lik va yaradorga sabab bo‘ldi; mamlakat o‘zining tank, artilleriya va kruiz raketalari zaxirasini yo‘qotdi; mamlakatni jahon moliyaviy bozorlaridan va G‘arb ta’minotidan kesib tashladi.

Shuningdek, Ukrainadagi janglar Putinni aniq belgilagan maqsadlariga, ya’ni “demilitarizatsiya va denasifikatsiya”ga yaqinlashtirmadi. Garchi Rossiya hozirda Ukraina xalqaro hududining 17 foizini nazorat qilsa-da, u urushning birinchi haftalarida, nazorati ostida bo‘lgan hududlaridan voz kechdi, nazoratida bo‘lgan yagona shahar Xersondan chekindi. Bu Putin anneksiya e’lon qilishni rejalashtirganidan o‘tib yuz berdi. Biroq Putin harbiy harakatlaridan chetga chiqish niyatini bildirmadi.

Bir necha kun oldin Rossiya prezidenti Federal Majlisga murojaatida urush “mamlakatning mavjudligi uchun” olib borilayotganini aytib, G‘arb uni Ukrainaga bostirib kirishga majbur qilganini ta’kidladi. 

“Urushni boshlaganlar ulardir. Biz buni to‘xtatish uchun kuch ishlatyapmiz”, — dedi u. Rossiyaga bostirib kirish qimmatga tushgan bo‘lsa-da, Putin buni kuzatishdan manfaatdor, deydi unga yaqin manbalar.

“Urush fikri hech qachon yuz minglab odamlarning o‘limiga qaratilmagandi. Hammasi dahshatli xato bo‘ldi. Dastlabki reja asosida Putin harbiy harakatni oqlash uchun yangi asos qidirmoqda, u bu orqali uning boshqa yo‘li qolmaganini ta’kidlamoqchi. Putin o‘ziga yaqin odamlarga shunday deydi: ’Biz butunlay tayyor emas edik. Armiya, harbiy sanoatimiz tartibsiz. Ammo NATO bizga bostirib kirgandan ko‘ra, biz shu yo‘ldan ketganimiz ma’qul’”, — deydi Rossiyaning sobiq yuqori martabali rasmiysi.

Financial Times gazetasi Putinning olti yillik ishonchli sheriklari, shuningdek, Rossiyaning urush harakatlarida ishtirok etgan odamlar, g‘arb va Ukrainadagi amaldagi va sobiq yuqori martabali amaldorlar bilan Putin bosqinga kirishishda qo‘pol xato qilgani haqida suhbatlashdi. Ularning barchasi nozik masalalarni muhokama qilish uchun anonimlik sharti bilan gapirdi.

Putinni tanigan odamlar urush boshlanganidan beri yanada yakkalanib qolgan liderni tasvirlaydi. 

“Stalin yomon odam edi, lekin yaxshi menejer edi, chunki uni aldab bo‘lmasdi. Lekin hech kim Putinga haqiqatni aytolmaydi. Hech kimga ishonmaydigan odamlar, ularga yolg‘on gapiradigan juda oz sonli odamlarga ishonishni boshlaydi”, — deydi manbalardan biri.

“Agar rozi bo‘lmasangiz, ketishingiz mumkin”

2022-yil Putin bosqinchilik rejalarini yaqin maslahatchilaridan yashirgan birinchi holat emas. 2014-yilda Rossiya Qrimni Ukrainadan tortib olganida, u o‘zining xavfsizlik kengashiga xabar bermagan. Buning o‘rniga, mudofaa vaziri Sergey Shoygu va uch nafar yuqori darajadagi xavfsizlik xodimi bilan tun bo‘yi ertalab soat 07:00 gacha yarimorolning anneksiya qilinishini maslahatlashgan. Rossiyaning sobiq yuqori martabali amaldori va AQSHning sobiq yuqori lavozimli amaldoriga ko‘ra, dastlab maslahatchilar Putinni Qrimga qo‘shin kiritmaslikka chaqirgan.

“Putin shunday degan: ’bu tarixiy lahza. Agar rozi bo‘lmasangiz, ketishingiz mumkin’, — deya eslaydi sobiq rossiyalik amaldor.

“G‘arb keskinlik kuchayib, Yevropaning Rossiya bilan iqtisodiy aloqalariga tahdid solishidan cho‘chiganida, Putin to‘g‘ri qaror qabul qilganiga amin bo‘ldi”, — deydi Rossiya prezidentiga yaqin manbalar.

2014-yilgi bosqindan keyingi yillarda Putinning yaqin doirasi tobora qisqara boshladi, chunki u Rossiya xavfsizligiga g‘arbdan tahdidlar kuchayib borayotganini ko‘rgan. 2020-yilda Covid-19 pandemiyasi boshlanganida Putinning izolyatsiyasi chuqurlashdi: Rossiya prezidentiga kasallik yuqishidan qo‘rqishdi, hatto yuqori amaldorlar ham bir necha hafta davomida karantin o‘tkazishga majbur bo‘ldi.

Putin bilan uzoq vaqt o‘tkazgan kam sonli odamlardan biri uning do‘sti, sobiq fizik Yuriy Kovalchuk edi, u 1990-yillarda Sankt-Peterburg tashqarisidagi qishloqda bo‘lajak prezidentning uyiga tutash dachaga egalik qilgan.

Yashirin Kovalchuk — bankir va mediamagnat, AQSH u Putinning shaxsiy moliyachisi ekanini aytgan. U deyarli hech qachon omma oldida gapirmaydi va Financial Times’ning izoh berish so‘roviga javob bermagan.

Uni taniganlarning aytishicha, u o‘zining katta akasi fizik Mixail bilan rus imperatorlik revanshizmiga ishtiyoqi bor, uning akasiga tegishli AQSHning super askarlar va “etnik qurollar” yaratish rejalari haqidagi nazariyasi ba’zida Putinning nutqlarida aks etadi.

Pandemiya avjiga chiqqanida, Putin ilgari uni tinglagan nisbatan liberal, g‘arbga qarashli ishonchli shaxslardan deyarli uzilib qoldi. Buning o‘rniga, u dastlabki bir necha oyni Valdaydagi qarorgohida o‘tkazdi, u Buyuk Pyotr singari Rossiyaning buyukligini ta’minlash bo‘yicha o‘zining tarixiy missiyasi haqida fikr yuritishga ilhomlantirgan kichik Kovalchuk bilan edi.

“U chindan ham muqaddaslik va Buyuk Pyotr haqida aytgan hamma gaplarga ishonadi. Putin Pyotr sifatida esda qolaman, deb o‘ylaydi”, — deydi sobiq yuqori lavozimli amaldor.

Putin yosh prezident Vladimir Zelenskiy bilan munosabatlari yomonlashgani sababli, Ukrainaga tobora ko‘proq e’tibor qaratdi. Zelenskiyning birinchi harakatlaridan biri Putinning yaqin do‘sti, Ukraina parlamentida eng yirik muxolifat partiyasini boshqargan Viktor Medvedchukning ta’sirini cheklash edi. Sobiq prezident Pyotr Poroshenko Medvedchukdan Moskva o‘rtasida muhim vositachi sifatida foydalangan bo‘lsa-da, Zelenskiy jamoasi uning Putinga ta’siri susaya boshlaganiga ishonib, boshqa vositachilarni qidirdi.

Ammo Putin ehtimoliy bosqinchilik rejalarini tuza boshlaganida, Medvedchuk ukrainaliklar Rossiya kuchlarini quchoq ochib kutib olishini ta’kidladi. Rejaning bir qismi 2014-yilgi inqilobdan qochgan sobiq prezident, Rossiyada muhojirlikda bo‘lgan Viktor Yanukovich bilan bog‘liq edi. U Medvedchukning qonuniyligini va uni Rossiya ko‘magida Ukrainani boshqarishga jalb qilish haqidagi videomurojaatni efirga uzatishi kerak edi. 

Medvedchuk vakili bo‘lgan rossiyaparast ozchilik uni Moskva bilan aloqalari uchun nafratlanganlar sonidan ancha ko‘p bo‘lgan. Ular Ukrainadagi siyosiy voqelikka keskin qarama-qarshi edi. Ammo bu Putinni Medvedchuk partiyasi orqali mahalliy hamkorlarga pul to‘lashga jalb qildi.

Moskvada juda ko‘p shubha bor edi. “Agar Medvedchuk yomg‘ir yog‘ayotganini aytsa, derazadan qarasangiz quyoshli bo‘lardi. Sizda maxfiy xizmatlar bor, qanday qilib Medvedchukning so‘zlariga asoslanib jiddiy bir ish qila olasiz?”, — dedi rossiyalik yuqori martabali sobiq amaldor.

Biroq, uning bahosini Federal xavfsizlik xizmati tasdiqladi, u Putinning g‘alabasi aniq ekaniga ishonch hosil qildi va bu muvaffaqiyat kafolati bo‘ladi degan umidda Ukrainadagi amaldorlarga katta miqdorda pora berdi.

“Federal xavfsizlik xizmati Rossiya prezidenti eshitishni xohlagan narsani aytishning butun tizimini yaratdi. Katta budjet ajratilgan va har bir darajada korrupsiya mavjud edi. Siz yuqoriga hikoyaning to‘g‘ri versiyasini aytasiz va o‘zingiz uchun haqiqatni qisqartirasiz”, — deydi g‘arb razvedkasi xodimi.

Urush boshlanishidan uch kun oldin Xavfsizlik Kengashining majlisida kengash kotibi Nikolay Patrushev Putinga diplomatiyaga yana bir imkon berishni aytgan.

“U armiya qanday yomon ahvolda ekanini bilardi va Putinga ham shunday dedi”, — deydi Kremlga yaqin odam.

Biroq, xuddi 2014-yilda bo‘lgani kabi, Putin ham o‘zini yaxshi bilishini ta’kidlab, buni rad etdi.

“Putin haddan tashqari o‘ziga ishongan. Gitler o‘z generallarini yaxshiroq bilganidek, u o‘z maslahatchilarini yaxshi bilardi”, — deydi AQSH rasmiysi.

Bosqinchilik harakati Putin uni ishga tushirgani bilanoq boshlandi. Bosh shtab boshlig‘i Valeriy Gerasimov Kiyev yaqinidagi Gostomel aerodromini egallab olish rejasini ishlab chiqdi va Rossiya elita havo-desant eskadrilyalarini Zelenskiy hukumati qarorgohiga hujum qilish uchun platforma bilan ta’minladi.

Medvedchukning ba’zi sheriklari rus qo‘shinlarini oldinga siljitishda, bosqinchilarni asosiy nuqtalarga olib borish uchun binolar va yo‘llarda belgilar chizishda qatnashdi. Qolganlar hukumat kvartaliga hujumga qo‘shildi. Ukraina janubida ular Rossiyaga hududning katta qismini, jumladan Xersonni ham deyarli qarshilik ko‘rsatmasdan Rossiyaga qo‘lga kiritishda yordam berdi.

“Biroq, Medvedchuk odamlarining aksariyati shunchaki pulni olib, qochib ketdi, bosqinga qo‘shilishni rad etdi yoki to‘g‘ridan-to‘g‘ri Ukraina rasmiylariga borib, ularga berilgan ko‘rsatmalar haqida ogohlantirdi, — deydi ukrainalik yuqori martabali amaldor va sobiq AQSH hamda Rossiya rasmiylari.

Urushdan oldingi Ukraina armiyasining qulashi haqidagi bashoratlar, asosan, Rossiya havo kuchlari tezda Ukraina osmonini nazorat qilishni o‘rnatadi, degan taxminga asoslangandi. Buning o‘rniga, rus armiyasidagi tartibsizlik oqibatida urush boshida Rossiya o‘ziga tegishli aviatexnikalarni urib tushirdi. Oqibatda Rossiya bir necha uchuvchilaridan ayrildi.

Ukraina Mudofaa vazirligi Harbiy razvedka bosh boshqarmasi boshlig‘i o‘rinbosari Vadim Skibitskiy Rossiya o‘z samolyoti va vertolyotini artilleriya va tanklardan urib tushirganini aytdi. Bu rossiyalik harbiylarning suhbatlarini qo‘lga kiritish orqali tasdiqlangan.

Yerda, Rossiyaning yutuqlari katta yo‘qotishlarga to‘g‘ri keldi, Xersondan tashqari biron bir yirik shahar egallanmadi. Mart oyining oxiriga kelib, Rossiya kuchlari shu qadar yomon ahvolda ediki, ular markaziy va shimoli-sharqiy Ukrainaning aksariyat qismidan chiqib ketdi, bu esa “yaxshilik ishorasi” sifatida tasvirlangan. Brilliant reja muvaffaqiyatsizlikka uchradi. Rossiya rejasi o‘xshamadi. 

“Jahon tarixidagi noyob urush”

Urushdagi vaziyat ayon bo‘lgach, Putin razvedka xatolarini o‘zidan soqit qilish uchun “aybdor” izlay boshladi. G‘arblik ikki rasmiyning so‘zlariga ko‘ra, u Federal xavfsizlik xizmatining xorijiy operatsiyalar uchun mas’ul bo‘lgan va ukrainalik hamkorlarga pora berish orqali bosqinchilikka asos solgan Sergey Beseda edi.

Rasmiylarga ko‘ra, Beseda dastlab uy qamog‘iga olingan. Biroq bu uzoq davom etmagan. AQSH rasmiylari o‘zlarining rossiyalik hamkasblari bilan ikki tomonlama uchrashuvga yetib kelgan va rus ommaviy axborot vositalari Besedaning hibsga olinishi haqidagi ma’lumotni oshkor qilganidan so‘ng, ular Beseda qayerdaligini bilishga intilgan.

“Buning o‘rniga Beseda uchrashuvda qatnashib, Mark Tvenning so‘zidan iqtibos keltirdi: ’Bilasizmi, mening o‘limim haqidagi mish-mishlar juda bo‘rttirilgan’”, — dedi sobiq AQSH rasmiysi.

Besedaning tez qaytishi Putinning eng katta zaif tomonlaridan biri ekanini ko‘rsatdi. Rossiya prezidentiga yaqin manbalarga ko‘ra, Putin sadoqatni vakolatdan ko‘ra ko‘proq qadrlaydi; maxfiylikka ustunlik beradi; qo‘l ostidagilar u eshitishni xohlagan narsani aytganida, byurokratik madaniyatga rahbarlik qiladi.

“Urush atrofidagi tinimsiz tashviqot va Putinning elitaga sodiqlik talablari maslahatchilarning unga nima eshitishni xohlayotganini aytishga undadi”, — deydi odamlar.

“Uning aqli joyida. Bu o‘rinli. U aqldan ozmagan. Lekin hech kim hamma narsada mutaxassis bo‘la olmaydi. Ular Putinga ma’lumotni xolis yetkazishi kerak, lekin unday emas. Nazorat tizimi katta muammo. Bu uning bilimida katta bo‘shliqlarni keltirib chiqaradi, Putin qabul qilayotgan ma’lumotlar esa yuqori sifatini talab qiladi”, — deydi Putinning uzoq yillik ishonchli vakili.

Elitadagi ko‘pchilik uchun yolg‘on gapirish omon qolish taktikasi hisoblanadi: prezident Putin ma’muriyati va iqtisodiy kabinetining ko‘p qismi urushga qarshi ekanini, ammo bu borada hech narsa qilishga qodir emasligini aytgan.

“Bu haqiqatan ham jahon tarixidagi noyob urush bo‘lib, butun elita bunga qarshi”, — deydi sobiq yuqori lavozimli amaldor.

Kam sonli, jumladan, iqlim bo‘yicha sobiq maxsus elchi Anatoliy Chubays jimgina iste’foga chiqdi. Unga yaqin ikki kishining so‘zlariga ko‘ra, hozirda yirik davlat kompaniyasiga rahbarlik qilayotgan sobiq yuqori martabali amaldorlardan biri o‘z lavozimida bo‘lganidayoq Isroil pasportini olish uchun ariza topshirishgacha borgan va mamlakatni tark etishni rejalashtira boshlagan.

Urush davom etar ekan, Rossiyaning noto‘g‘ri hisob-kitoblari ko‘lami Putinga tusha boshladi va bu uni quyi darajadagi odamlardan ko‘proq ma’lumot olishga undadi, deydi uni tanigan odamlar. Harbiy tuzumni tanqid qiluvchi o‘ta millatchi blogerlar guruhi o‘tgan yozdan beri Putin bilan kamida ikki marta yopiq eshiklar ortida uchrashuv o‘tkazgan; ba’zilari sentyabr oyida Ukrainaning to‘rt viloyatini qo‘shib olish marosimida faxriy mehmonlar bo‘ldi.

Putinning yangi skeptisizmi uning Ukrainaga hujumi birinchi navbatda xato ekanini tan olishni istamasligi bilan cheklangan, deydi odamlar. Urushga qarshi bo‘lgan ba’zi liberal amaldorlar, sanksiyalar Rossiya iqtisodiyotiga olib kelishi mumkin bo‘lgan iqtisodiy zararni ko‘rsatib, uni urushni tugatishga ishontirishga harakat qilgan.

Ammo Putin bularni inobatga olganini aytgan va shunday degan: “Biz juda katta narx to‘laymiz, tushunaman. Bu qanchalik qiyin bo‘lishi tushunmadik”.

“Ammo aqldan ozgan odamni qanday ishontirish mumkin? U hech kimga ishonmaydi”, — deydi manba.

Mudofaa vazirligi bayonotlari va dekabr oyida frontdagi askarlarning yomon ta’minlangani haqidagi shikoyatlari o‘rtasidagi tafovut haqidagi savolga Putin o‘zining sevimli teleko‘rsatuvi, “Bahorning o‘n yetti lahzasi” nomli sovet dramasi qahramoni bilan quyidagicha izohlagan: “Mendan boshqa hech kimga ishonib bo‘lmaydi", degan va kulib qo‘ygan.

Ekzistensial kurash davom etmoqda

Putinning 21-fevral kungi Federal Majlisga murojaati uning qat’iyatini namoyish etdi, chunki u Rossiya urushi g‘alabaga erishguncha davom etishini ta’kidladi. Bu nutq uning o‘tgan kuzdan beri yadroviy ritorikaga birinchi marta qaytardi, o‘shanda u Rossiyaning yutuqlarini himoya qilish uchun “mamlakat ixtiyoridagi bo‘lgan barcha vositalardan foydalanish” haqida yashirin ogohlantirishlar berib, Rossiya birinchi yadroviy zarba berishi mumkinligini aytdi.

“Bu tahdidlar G‘arb davlatlarini shunchalik xavotirga soldiki, AQSH, Buyuk Britaniya va Fransiya, NATOning uchta yadroviy davlati Rossiyaga qo‘shma xabar yuborib, agar Putin Ukrainada yadro qurolidan foydalanishga qaror qilsa, oddiy qurollar bilan javob qaytarishga va’da berdi”, — deydi sobiq AQSH va Rossiya rasmiylari.

Kremlga yaqin ikki kishining fikricha, Putin Ukrainada yadro qurolidan foydalanish imkoniyatini allaqachon o‘ylab topgan va hatto cheklangan zarba ham Rossiyaga hech qanday foyda keltirmaydi, degan xulosaga kelgan.

“Uning yadro tugmasini bosishi uchun hech qanday sababi yo‘q. Ukrainani bombardimon qilishdan nima foyda?”, — dedi sobiq rossiyalik amaldor.

Buning o‘rniga Putin Rossiya AQSH bilan ushbu mamlakatlarning yadroviy arsenallarini tartibga soluvchi qurollar bo‘yicha Strategik hujum qurollari bo‘yicha shartnomani to‘xtatdi. Bu Putinning urush boshlanganidan beri eskalatsiya zinapoyasida qo‘ygan eng aniq qadami bo‘ldi.

Biroq bu safar Putin yadro qurolini amalda qo‘llash bilan tahdid qilmadi, buni tahlilchilar u Rossiyaning cheklovlarini tan ola boshlaganining belgisi sifatida talqin qilmoqda.

“Urush bir yildan beri davom etmoqda. Putin uzoq vaqtdan beri Ukrainaga emas, G‘arbga qarshi kurashayotganini aytib keladi. Bu haqda gapirishda davom eta olmaysiz, aniq narsani ko‘rsatish uchun qadam tashlash kerak. Aks holda, uning paradigmasida G‘arb Rossiya bilan polni artayotganga o‘xshaydi va u bunga javoban hech narsa deya olmaydi”, — deydi Putinga nutqlarni yozib bergan sobiq rasmiy Abbos Gallyamov. 

Putinning hisob-kitobiga ko‘ra, Rossiya G‘arb Ukrainaga qaraganda urushga ko‘proq sodiq va iqtisodiy qiyinchiliklarga bardosh bera oladi. Katta respublikachilar AQSH qancha vaqtgacha Ukrainani bir xil darajada qo‘llab-quvvatlashda davom etishi mumkinligi haqida ochiq savol bermoqda va partiya 2024-yilda Oq uyni egallash uchun real imkoniyatni saqlab qoladi.

Ukrainaga harbiy yordamni kuchaytirish orqali G'arb rasmiylari Rossiyaning mag'lubiyatidan boshqa narsa muammoni hal qilmasligini tushunmoqda.

“Biz o‘zimizga urush qanday tugashini xohlashimiz bo‘yicha savol berishimiz kerak? Putin omon qoladigan va ko‘proq vaqtga ega bo‘lgan vaziyatda bo‘lishni xohlaymizmi? Birinchi va ikkinchi jahon urushi o‘rtasidagi sukunatga o‘xshash narsami?”, — deydi Yevropa Ittifoqi tashqi ishlar vaziri.

Putin, aksincha, bu strategik notinchlikni ko‘ra olishiga umid qilmoqda. Urushning dastlabki oylarida Putin safarbarlik ritorikasini qo‘llab, butun jamiyatni bosqin ortida birlashishga chaqirdi. 22-fevral kungi vatanparvarlik mitingidagi sahna ko‘rinishi Putinning bir necha yil ichida bu yo‘lni qanchalik bosib o‘tganini ko‘rsatdi.

Keyin Putin paydo bo‘lib, tanlab olingan askarlar bilan qo‘l berib ko‘rishdi va ruslarga ulardan ilhom olishini aytdi. “Vatan bizning oilamiz. Bu yerda turgan odamlar o‘zlarining eng qimmatli va aziz narsasi - bizning oilamizni himoya qilishga qaror qilmoqda. Qahramonlarcha, mardlarcha, mardonavor kurashmoqda”, — dedi Putin.

Rossiya mustaqil ommaviy axborot vositalari o‘n minglab davlat xizmatchilari va talabalarga “Lujniki”dagi 22-fevraldagi konsertda qatnashishi uchun pul to‘lagani yoki qatnashishga majburlangani haqida xabar berdi.
Aftidan, Putinni qo‘llab-quvvatlash uchun “Lujniki” stadionini odamlar bilan to‘ldirib bo‘lmasligi rasmiylar urush atrofida odamlarni to‘plash qanchalik qiyin bo‘lishini bildiradi.

“U aqliy jihatdan ham bu yaqin orada sodir bo‘lmasligini tushunadi. Bu qimmat va uzoq davom etadigan jarayon bo‘ladi. Putinning fikricha, uning vaqti va buni amalga oshirish uchun resurslari, neft va gaz uchun puli bor. Aynan rus yerlarini to‘plagani uchun Putin Buyuk Pyotr singari yodga olinadi”, — deydi AQSH rasmiysi.

“Agar urush Rossiya uchun halokatli mag‘lubiyat bilan yakunlansa nima bo‘lishini o‘ylash qo‘rqinchli. Buning ortida turgan odam hayotdan ketishi kerakligini anglatadi. Agar bu dunyoda adolat bo‘lmasa, unda hech kimda adolat bo‘lmaydi. Bu ikki shaxmatchining o‘yiniga o‘xshaydi. Ulardan biri yutqazib, ikkinchisining boshiga shaxmat taxtasi bilan uradi. Bu uning g‘alaba qozonganini anglatadimi? Yo‘q, bu shunchaki umidsizlik harakati”, — deya qo‘shimcha qiladi amerikalik rasmiy.