Urumchi shahridagi o‘nlab joy nomlari ham tahrirga uchragan.
Foto: AP
Xitoyning Shinjon-Uyg‘ur muxtor o‘lkasidagi diniy, tarixiy va madaniy ahamiyatga molik yuzlab joy nomlari xitoylashtirish kampaniyasi doirasida kommunistik partiya mafkurasiga mos atamalarga o‘zgartirildi. Bu haqda Human Rights Watch xalqaro inson huquqlari tashkiloti tadqiqotida so‘z boradi.
2009 yildan 2023 yilga qadar Shinjon-Uyg‘ur muxtor o‘lkasidagi qariyb 25 mingta aholi punktining 3 652 tasi nomi o‘zgartirilgan. 1 254 ta holatda mahalliy atama xitoycha muqobiliga tarjima qilingan. 630 ta joy nomi esa islomiy, tarixiy va madaniy ruhdan mahrum qilingan.
Asrlar davomida istifoda etilgan joy nomlari “mozor”, “xo‘ja”, “masjid”, “xonaqoh”, “gumbaz”, “bek”, “o‘rda”, “haj”, “sulton” kabi so‘zlardan “tozalangan”. Uyg‘urlarning Xitoy Xalq Respublikasi taʼsis etilgunga qadar bo‘lgan tarixiga oid istilohlarning ham bahridan o‘tilgan. Ular o‘rniga kommunistik partiya mafkurasiga mos «Qizil bayroq», «Qizil yulduz», “Do‘stlik”, “Birlik”, “Baxt” kabi nomlar qo‘yilgan.
Human Rights Watch tarixiy nomlarning o‘zgartirilishini Xitoy maʼmuriyatining uyg‘urlar o‘zligi, tarixiy, diniy va madaniy merosini yo‘q qilishga urinish, deb baholagan.
Avvalroq «Financial Times» gazetasi «islomni xitoylashtirish» dasturi doirasida 2018–2023 yillarda Xitoydagi 2 300 dan ziyod masjidning to‘rtdan uch qismi tashqi ko‘rinishi o‘zgartirilgani yoki buzib tashlangani haqida xabar bergandi.
Xalqaro tashkilotlar Shinjon-Uyg‘ur muxtor o‘lkasida yashovchi musulmon aholi haq-huquqlari qo‘pol ravishda buzilayotgani haqida bong urib keladi. Xususan, BMTning Inson huquqlari bo‘yicha kengashi mazkur holatni qoralagan.
AQSH Davlat departamenti hisobotiga ko‘ra, Xitoy tomoni Shinjon-Uyg‘ur muxtor o‘lkasida yashovchi 800 mingdan 2 milliongacha uyg‘ur, qozoq va boshqa millatlarga mansub musulmonlarni lagerlarda tutqunlikda saqlamoqda.
2020 yil iyun oyida Amnesty International inson huquqlari tashkiloti muxtor o‘lkada yashovchi millatlar qatag‘on qurboni bo‘layotgani xususida hisobot eʼlon qildi. Unda qayd etilishicha, «terrorizmga qarshi kurash» deya niqoblanayotgan kampaniyadan ko‘zlangan maqsad uyg‘ur, o‘zbek, qozoq, qirg‘iz kabi oz sonli millat vakillarining diniy eʼtiqodi, milliy qadriyatlari va tilini yo‘q qilishdan iboratdir.
Xitoy tomoni yopiq lagerlarda uyg‘urlar va boshqa kam sonli millatlarga mansub musulmonlar qiynoqqa solinayotgani haqidagi xabarlarni inkor etadi. Rasmiy Pekinga ko‘ra, ekstremizmga moyil aholini qayta tarbiyalashga yo‘naltirilgan taʼlim va kasb-hunar markazlari faoliyati yanglish talqin qilinmoqda. “Zamin” yangiliklarini “Facebook”da kuzatib boring
Ctrl
Enter
Xato topdIngizmi?
Iborani ajratib Ctrl+Enter tugmasini bosingMavzuga oid yangiliklar
Lionel Messi: "Mendagi bu xarakter farzandlarimga xam o‘tgan"
“Kunlik “dolya”sini bermagandim” – “samokatchi” yigitni majburlab mashinaga o‘tqazib, olib ketishga urinishdi
O‘zbekistonda 26 iyun kuni qanday ob-havo kuzatilishi ma’lum qilindi
Yaponiyalik bolalar ko‘p suv ichishga bog‘cha yoshidan odatlanadi
Messi iqtidori haqida: "Xudo meni tanladi"
Yevropa Ittifoqi Vengriyani chetlab o‘tib, Ukrainaga yordamning birinchi transhini ma’qulladi
Qatar texnik direktori Tim Kexill: "Bu bosqich avvalgilaridan mutlaqo farq qiladi"
Xalqaro jinoiy sud Shoygu va Gerasimovni hibsga olishga order berdi
