AQSH senatori 222 yilga qamalishi mumkin: u Markaziy Osiyoga qanday bosim o‘tkazmoqchi bo‘lgan?

^{Foto: AP Photo}
Nyu York federal sudi demokrat senator Robert Menendezni korrupsiyada aybdor deb topdi. U 222 yillik qamoq jazosiga hukm qilinishi kutilmoqda. Menendez Yaqin Sharq davlatlari vakillaridan pora olishdan tashqari, Markaziy Osiyodagi siyosatga ham ta’sir o‘tkazishga uringan.

2024 yil 16 iyuldagi hukm tovlamachilik, Misr va Qatar hukumatlari foydasiga pora olish, shuningdek, odil sudlovni amalga oshirishga to‘sqinlik qilish ayblovlarini o‘z ichiga oladi. The Times of Central Asia gazetasining xabar berishicha, Robert Menendez “xorijiy agent” sifatida ayblangan birinchi AQSH senatori bo‘lib, barcha ayblovlar jami 222 yillik qamoq jazosiga olib kelishi mumkin.

Poraxo‘rlik sifatida Menendez 100 ming dollardan ortiq quyma oltin, 480 ming dollardan ortiq naqd pul, shuningdek, rafiqasi uchun Mercedes-Benz olgani isbot qilib ko‘rsatilgan.

Bundan tashqari, federal prokuratura ma’lumotlariga ko‘ra, u millionlab dollar evaziga AQSHning Misrga yordamini ta’minlagan va o‘z ofisidan Qatar jamg‘armasi bilan ko‘p million dollarlik bitim tuzishda foydalangan. Ma’lum qilinishicha, Misr razvedkasi vakillari va Misr harbiy amaldorlari mamlakatda inson huquqlari buzilishi sababli AQSH harbiy yordami to‘xtatilishi mumkin bo‘lgan paytda Menendez va uning rafiqasiga pora bergan.

^{Foto: Fox News}
Sud jarayonida ilgari surilgan ayblovlarga ko‘ra, senator o‘zining rasmiy mavqeidan foydalanib, turli to‘lovlar evaziga odamlarni “himoya qilish va boyitish”, jumladan, Nyu Jersi shtatidagi tadbirkorga AQSHdan Misrga go‘sht eksport qilishda “halol sertifikati”ni olishda bevosita yordam bergan.

Senator Menendezning tashqi siyosatdagi ustuvor yo‘nalishlari
Amaldorlar o‘z vakolatlaridan tashqi manfaatlarni ilgari surish uchun foydalangani aniqlansa, ularning siyosiy faoliyatini yanada chuqurroq o‘rganish zarur bo‘ladi. Senator faqat o‘z manfaatini ko‘zlab harakat qilganmi yoki u muhim global masalalarni ko‘tarishga uringanmi?

Robert Menendez 1993 yildan beri AQSH Kongressi a’zosi bo‘lgan, 2013—2015 va 2021—2023 yillarda Senatning tashqi aloqalar qo‘mitasiga raislik qilgan. Rais sifatida AQSH tashqi siyosatini shakllantirish, qonunchilik, xalqaro shartnomalar va diplomatik masalalarni nazorat qilishda muhim rol o‘ynagan. Bu pozitsiya unga siyosiy munozaralar kun tartibini belgilash va tashqi siyosat strategiyalariga ta’sir o‘tkazish imkonini bergan.

Ta’kidlanishicha, Menendez Yaqin Sharqdagi avtoritar boshqaruv rejimlarini doimo qoralab kelgan. Boshqa tomondan, federal ayblovlar orasida Qatardan pora olish va Qatar qirollik oilasi a’zosi bilan uchrashuv tashkil qilish uchun AQSH prezidenti idorasidan foydalanish ham borligi inobatga olinsa, senator Qatarga har taraflama ijobiy yon bosgan. Judicial Watch tashkiloti avvalroq “Katargeyt” korrupsiya mojarosi AQSHga siyosiy arboblarning bevosita ishtiroki bilan yetib kelgani, Menendezni “Katargeyt nishoniga” tushgani haqida yozgan edi.

Katergeyt — Yevropa Ittifoqining ayrim rasmiylari va Qatarning hukumat amaldorlari o‘rtasidagi poraxo‘rlik, korrupsiya va ta’sirni sotib olish bilan bog‘liq mojaro.

Menendez Armanistonning ham kuchli tarafdori bo‘lib, uning raqiblari, ya’ni Ozarbayjon va Turkiyaga qarshi turgan. 2023 yil 21 sentyabrda Ozarbayjon hukumatiga yordam ko‘rsatishni taqiqlovchi qonun loyihasining shaxsan tashabbuskori bo‘lib, Armanistonga xorijdan harbiy mablag‘larni jalb etishga ruxsat bergan.

^{Foto: Getty Images}
2023 yil 13 noyabrda AQSH Senatida Armanistondagi gumanitar inqiroz yuzasidan so‘zga chiqqan Robert Menendez qatnashchilarni “yomon niyatli o‘yinchilar” — Turkiya, Xitoy, Rossiya va Eron ta’siridan ogohlikka chaqirdi.

Nega Menendez ishi Markaziy Osiyo ham uchun dolzarb?
The Times of Central Asia gazetasining yozishicha, sobiq senator Robert Menendezning mintaqa davlatlariga nisbatan ko‘plab tanqid va qoralashlari AQSH hukumat idoralarining rasmiy yo‘nalishiga to‘g‘ri kelgan. Boshqa tomondan, hukmdan keyin uning siyosiy faoliyati, jumladan, Markaziy Osiyo davlatlari manfaatlarini ifodalovchi shaxslar bilan uchrashuv va yozishmalarga oid savollar tug‘ila boshladi.

Nashr Menendezning Markaziy Osiyo davlatlariga ta’sir ko‘rsatgan asosiy siyosiy harakatlarining xronologiyasini taqdim etadi:

2019 yil 29 iyul kuni Menendez Qozog‘iston prezidentiga ko‘p milliardlik bank firibgarligiga aloqadorlikda ayblangan mahbus Muxtor Ablyazovni ozod qilishni so‘rab yozgan maktubda hammualliflik qilgan. Ablyazov Buyuk Britaniyada esa bir vaqtning o‘zida uchta 22 oylik qamoq jazosiga hukm qilinishi kutilmoqda. Unga qarshi Britaniya va AQSHda boshqa sud qarorlari ham bor, poralarning umumiy summasi esa 5 milliard dollardan oshadi. AQSH senatorlarining maktubi qochqin sobiq bankirning imijiga ta’sir ko‘rsatibgina qolmay, senatorning dunyo miqyosidagi o‘rnini mustahkamladi.

^{Foto: Reuters}
2022 yil 7 may va 29 iyun 2020 yil Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Tojikiston, Turkmaniston va O‘zbekiston prezidentlari senator Robert Menendez va boshqa senatorlardan tinch faoliyati uchun javobgarlikka tortilgan, COVID-19 yuqishi xavfi yuqori bo‘lgan, ushlab turilgan va qamoqqa olingan shaxslarni “ozod qilish” so‘ralgan xatlar olgan. Har bir maktubda birdan uch nafargacha mahbuslar ismi ko‘rsatilgan va ular nega ozod qilinishi kerakligi haqida sabablar keltirilgan.

2021 yil 6 dekabr kuni Menendez va yana besh senator AQSH davlat kotibini “O‘zbekiston bilan bo‘lajak strategik sheriklik muloqotida inson huquqlari kun tartibining asosiy bandi bo‘lishini ta’minlashga” chaqirgan. Senatorlar O‘zbekiston “dunyodagi eng repressiv davlatlardan biri” bo‘lib qolayotganini da’vo qilgan.

^{Foto: Reuters}
2022 yil 7 oktyabrda Menendez va yana uch senator AQSH davlat kotibidan Qozog‘iston xavfsizlik kuchlarining 2022 yil yanvar voqealari paytidagi harakatlarini tekshirish uchun BMT Inson huquqlari kengashi (BMTHRC) yoki YEXHT boshchiligida xalqaro tergov mexanizmini yaratishni talab qilgan. Maktubda Menendez va boshqa senatorlar ham AQSHning Qozog‘istonga xavfsizlik bo‘yicha yordamini qayta ko‘rib chiqishni so‘ragan.

2022 yil 22 noyabr kuni Menendez va boshqa senatorlar Tojikiston prezidenti Emomali Rahmonga maktub yo‘llab, unda “jurnalistlarga nisbatan zo‘ravonlik ta’qiblari avj olgani, hukumat so‘z va matbuot erkinligini himoya qilmayotganidan xavotirda” ekanini hamda “Ozodlik radiosi” bo‘limida “Ozodi radiosi” jurnalistlari akkreditatsiyadan o‘tgani uchun minnatdorlik bildirgan.

2023 yil 8 avgust kuni Menendez Qirg‘iziston prezidenti Sadir Japarovga Rossiya yoki uning ishonchli vakillariga xalqaro sanksiyalardan qochishga yordam berganlik ayblovini qayta tekshirishni so‘rab maktub yo‘lladi.

^{Foto: Getty Images}
U mamlakatni “demokratik orqaga chekinish va inson huquqlarining keng miqyosda buzilishi” tufayli tanqid qildi va prezidentni “mustaqil ommaviy axborot vositalari va jurnalistlarga qo‘yilgan barcha cheklovlarni bekor qilishga, shuningdek, qamoqdagi inson huquqlari himoyachilarini ozod qilishga va uyushmalar erkinligi kabi asosiy erkinliklarni cheklovchi choralarni to‘xtatishga chaqirdi”.

Jamoatchilik hushyor bo‘lib qolishi kerak
“Agar Robert Menendezga nisbatan ayblov hukmi, agar u chet el manfaatlari — xoh u hukumat bo‘lsin, xoh alohida shaxslar bo‘lsin — ko‘rsatmasi bilan harakat qilgan boshqa holatlar aniqlansa, bu aysbergning uchigina bo‘lishi mumkin”, deb yozadi The Times of Central Asia.

Nashr, shuningdek, amerikalik senatorlarga xorijiy hukumatlar nomidan ishlovchi lobbichilar bilan uchrashish va chet ellik bo‘lmagan donorlardan saylovoldi kampaniyasi uchun xayriya olishiga ruxsat etilgan bo‘lsa-da, ularga pora evaziga xizmat ko‘rsatish uchun o‘z rasmiy mavqeidan foydalanish taqiqlanganini ta’kidladi. “Zamin” yangiliklarini “Telegram”da kuzatib boring