Ilon Maskning orzusi yana chippakka chiqdi: Starship nima uchun halokatga uchradi?

Amerikalik milliarder va mashhur tadbirkor Ilon Maskning orbitani zabt etish borasidagi orzulari yana bir bor omadsizlikka uchradi. SpaceX kompaniyasiga tegishli Starship raketasi 27 may kuni amalga oshirilgan navbatdagi, to‘qqizinchi sinov parvozi vaqtida jiddiy nosozlik tufayli boshqaruvni yo‘qotdi va muvaffaqiyatsizlik bilan yakunlandi. Bu haqda kompaniya o‘zining rasmiy ijtimoiy tarmoq sahifasida ma’lum qildi.

Ma’lumotlarga ko‘ra, Starship kosmik kemasi dastlab rejalashtirilgan tartibda kosmosga uchirilgan va Yer orbitasiga muvaffaqiyatli ravishda chiqqan. Biroq ma’lum vaqt o‘tganidan so‘ng, kemaning balandlikni boshqarish tizimi kutilmaganda ishdan chiqdi. Yer atrofini bir marta aylanib o‘tgach, Starship boshqaruvni butunlay yo‘qotgan va Hind okeani ustidan atmosferaga qayta kirishni boshlagan.

SpaceX tomonidan tarqatilgan rasmiy xabarda aytilishicha, parvozning boshlanganidan atigi 10 daqiqa o‘tib, Starship kosmik kemasi bilan barcha aloqa uzilgan. Natijada, u Avstraliya shimoli-g‘arbiy sohillari yaqinida rejalashtirilgan yumshoq qo‘nishni amalga oshira olmagan. Kompaniya mutaxassislari hozirda ushbu nosozlik sabablarini o‘rganib chiqishmoqda va tafsilotlarni tez orada e’lon qilishga va’da berishgan.

Bu bilan birga, parvoz vaqtida yana bir texnik nosozlik yuz bergan. Xususan, Starship kosmik kemasiga sakkizta Starlink sun’iy yo‘ldoshining imitatorlarini Yer orbitasiga chiqarish topshirilgan edi. Ammo kemadagi maxsus lyuk texnik sabablarga ko‘ra ochilmagan va imitatorlar chiqarilmasdan qolib ketgan.

Ta’kidlash lozimki, bu SpaceX tarixida Starship uchun amalga oshirilgan to‘qqizinchi sinov parvozi edi. Ilgari sakkiz marta uchirilgan ushbu raketa uchun bu kabi omadsizliklar odatiy holga aylanib ulgurdi. Oldingi sakkiz parvozdan to‘rttasi muvaffaqiyatli yakunlangan bo‘lsa, ikkitasi portlash bilan tugagan, yana ikkitasida esa boshqa nosozliklar kuzatilgan.

SpaceX asoschisi Ilon Mask Starship loyihasiga milliardlab dollar mablag‘ sarflagan. Ushbu loyiha biznesmenning Mars sayyorasini mustamlaka qilish borasidagi katta rejasining muhim qismidir. Bundan tashqari, SpaceX AQSHning NASA kosmik agentligi bilan ham yaqin hamkorlik qilmoqda. Har ikki tashkilot 50 yildan ko‘proq vaqtdan buyon ilk marta Oyga insonlarni yuborishga tayyorgarlik ko‘rmoqda va aynan Starship ushbu yirik loyihaning asosiy kemasi sifatida tanlangan.

Biroq Starship raketasining tez-tez takrorlanib turadigan nosozliklari va katta o‘lchamlari AQSHning janubiy shtatlari hamda Karib dengizi hududida istiqomat qiluvchi aholining xavotirlariga sabab bo‘lmoqda. Oxirgi parvozda ham raketa qismlarining yer yuziga tushishi xavfi yuzaga kelgan edi.

Bu borada turli ekspertlar Starship kabi yirik va murakkab konstruksiyalarni sinovdan o‘tkazishda bunday nosozliklar albatta yuzaga kelishi mumkinligini ta’kidlamoqda. Ularga ko‘ra, har qanday yangi texnologiya mukammallikka erishish uchun ko‘p marta sinovdan o‘tkazilishi shart.

Ilon Mask esa barcha muammolarga qaramasdan, o‘zining kosmosni zabt etish rejalarini davom ettirishdan qaytmaydi. Uning ta’kidlashicha, har bir omadsizlik kelajakdagi muvaffaqiyatga qo‘yilgan navbatdagi qadamdir.

SpaceX kompaniyasi esa bu parvozdan olingan ma’lumotlarni tahlil qilish orqali Starship'ni yanada takomillashtirishni rejalashtirmoqda. Bu esa kelgusida yanada muvaffaqiyatli parvozlarga zamin yaratishi mumkin.

Hozirda butun dunyo kosmik tadqiqotlar sohasidagi bu kabi yangiliklarni katta qiziqish bilan kuzatmoqda. Maskning kosmik loyihalari nafaqat texnologiya, balki insoniyatning kelajagi uchun ham muhim ahamiyat kasb etadi.

Demak, bugungi omadsizliklardan qat’i nazar, Starship va SpaceX kompaniyasining kelajagi porloq ekanligiga umid qilish mumkin. Lekin hozircha bu kabi jiddiy texnik muammolar kompaniyaning katta orzulari yo‘lidagi eng katta sinovlardan biri bo‘lib qolmoqda.

Bu safargi nosozlik sababi tez orada ma’lum bo‘lishi kutilmoqda. Maskning Marsni mustamlaka qilish orzusi amalga oshadimi, yoki bu kabi muvaffaqiyatsizliklar uning rejalarini qayta ko‘rib chiqishiga sabab bo‘ladimi – buni vaqt ko‘rsatadi. Ammo bir narsa aniq – SpaceX kompaniyasi va uning asoschisi osonlikcha taslim bo‘lmaydi. “Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!