Kimyo bo‘yicha bu yilgi Nobel mukofoti Susumu Kitagava, Richard Robson va Omar Yaghiga topshirildi. Ular global muammolarni yechishga katta salohiyatga ega bo‘lgan yangi avlod materiallari — metallorganik karkaslar (MOF)ni yaratib, fan va hayot o‘rtasidagi masofani yanada qisqartirishdi.
MOF — bu metall ionlari va organik bog‘lamlardan tiklangan ulkan «panjara» tuzilmalar bo‘lib, ichi g‘oyat ko‘p bo‘shliqqa ega. Oddiy qilib aytganda, bu molekulyar darajadagi ulkan «gubka»: gazlar yoki boshqa kimyoviy zarrachalar shu teshikchalardan bemalol o‘tishi, tanlanib yopishishi yoxud saqlanishi mumkin.
Nimaga kerak deysizmi? Qo‘llanish sohalari juda real va dolzarb:
- Cho‘l-sho‘ralarda havodan nam yig‘ish — ichimlik suvi manbai.
- Atmosferadagi karbonat angidridni tutib qolish — iqlimni asrashga xizmat.
- Zaharli gazlarni xavfsiz saqlash — sanoat va xavfsizlik uchun qo‘l keladi.
- Kimyoviy reaksiyalarni tezlatish — arzonroq, toza va samarali texnologiyalar sari qadam.
Bu uchlik MOF’larning g‘ovakligi va «aqlli» tanlash qobiliyatini namoyon qiladigan tuzilmalarni ilmiy asosda qurdi, ularni amaliyotga yaqinlashtirdi. Shu tufayli MOF konsepsiyasi laboratoriyadan chiqib, suv ta’minoti, ekologiya, sanoat xavfsizligi va yashil kimyoga xizmat qila boshladi.
Qisqasi, Kitagava–Robson–Yag‘hi ilmiy ishi faqat nazariya emas, balki ertangi kunning ishonchli uskunasiga aylanib borayotgan texnologiyadir. Insoniyat esa bu «molekulyar gubka»lar orqali havodan suv olish, CO₂ni kamaytirish va xatarli moddalarni nazorat qilishda yangi bosqichga chiqishi mumkin.
“Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!
