«Agar ular yalangʻoch oʻynashimni talab qilsa, bunga tayyorman». Shaxmatdagi shov-shuvli mojaroning yangi tafsilotlari

^{Foto: Getty images}
Amerikalik shaxmatchi haqiqatan ham gʻirromlik bilan shugʻullangan – lekin bu ancha vaqt oldin va onlayn oʻyinlarda edi

Shaxmat boʻyicha jahon chempioni Magnus Karlsen Sinquefield Cup turnirida amerikalik Hans Nimannga yutqazib qoʻydi va shu zahoti oʻz xohishi bilan musobaqani tark etdi. Bu uning faoliyatida birinchi marta yuz berdi. Magnus oʻz qarorini tushuntirib oʻtirmadi, oqibatda Nimann qandaydir yoʻl bilan gʻirromlik qilgan boʻlishi mumkinligi, tashkilotchilar esa buning oldini olmagani haqidagi taxminlar paydo boʻldi.

19 yoshli Hans «chiterlik» yoʻli bilan gʻalaba qozongan boʻlishi mumkinligi haqida boshqa bir amerikalik grossmeyster Hikaru Nakamura aytdi. «Chiterlik» (ing. «cheat» - firib qilmoq, aldamoq) – kompyuter olamiga mansub termin boʻlib, oʻyinlarda tashabbusga ega boʻlish uchun gʻirromlik bilan oʻzgacha dasturiy ta'minot yoki apparatdan foydalanishni anglatadi.

Tashkilotchilar zudlik bilan halol oʻyinni ta'minlash choralarini kuchaytirdi – tashqaridan yordam boʻlmasligi uchun videotranslyatsiyani efirga kechiktirilgan holda uzatishni boshlashdi, shuningdek, shaxmatchilarni skaner bilan tekshirishdi.

Nimanning oʻyini tahlil qilish uchun etakchi «shaxmat detektivi» Kennet Riganga berildi – u amerikalikning yurishlarida shubhali narsani topmadi. Bir vaqtning oʻzida Hans ilgari gʻirromlik qilganini tan oldi – lekin jonli oʻyinlarda emas, balki faqat onlaynda.

«12 yoshimda Titled Tuesday (shaxmat boʻyicha onlayn turnirda) qatnashganman. Doʻstim yurish qilishga yordam beradigan dasturli iPad bilan kelib qoldi. Oʻshanda men yosh bola edim va nima qilayotganimni tushunmasdim.

Toʻrt yil oʻtib, 16 yoshimda ham bema'ni xatoga yoʻl qoʻydim. Men shunchaki reytingimni yaxshilamoqchi va yuqori saviyadagi shaxmatchilar bilan oʻynamoqchi edim. Shu sababli Chess.com saytidagi ba'zi oʻyinlarda gʻirromlik qildim. Meni ayblashdi, tan oldim. Bu hayotimdagi eng katta xato. Men bundan uyalaman, lekin bu haqda barchaga ochiq aytyapman, chunki faktlar buzib talqin qilinishi, mish-mishlarni xohlamayman. Men hech qachon haqiqiy oʻyinda gʻirromlik qilmaganman», dedi Nimann.

Eng mashhur shaxmat portali Chess.com Nimanni ushbu gʻirromligi uchun bloklagan, ammo qoidabuzarliklar soni koʻproq ekanini ta'kidlagan: «Biz uni bloklash haqidagi qaror boʻyicha isbot-dalillarni keltirdik. Nimanning chiterlik miqdori va qoidabuzarlikning jiddiylik darajasi haqidagi bayonotlari haqiqatga toʻgʻri kelmaydi, biz bu borada ham ma'lumot berganmiz».

^{Foto: Getty images}
Nimann qanday gʻirromlik qilgan boʻlishi mumkin? Taxminlar ikkita

Karlsen ustidan qozonilgan gʻalabadan soʻng, Hansning soʻzlari koʻpchilikni qiziqtirib qoldi. U oʻyin kuni ertalab Karlsen tanlagan debyutni tasodifan oʻrganib chiqqani va bu «aql bovar qilmas tasodif» boʻlganini aytdi. Ammo qizigʻi shundaki, Karlsen ilgari hech qachon bunday oʻynamagan. Shu sababli, Hans oʻyindan oldin nega aynan shunday variantni oʻrganib chiqqani noma'lum.

Hans oʻyindan oldin qandaydir yoʻl bilan Karlsenning shaxmat kompyuteriga kirish imkoniga ega boʻlgan va shu tariqa raqibi nimani rejalashtirayotganini bilib olgan, degan shubha bor. Bundan tashqari, kimdir qandaydir yoʻl bilan bu ma'lumotni Nimannga oʻyin paytida etkazgan boʻlishi mumkin.

Ikkinchi taxmin umuman aql bovar qilmas shaklda: Nimann vibratsiya bilan xabar etkazuvchi qurilmani quymichiga yaqin joyda olib kirgan boʻlishi mumkin.

Nepomnyashchiy yalangʻoch oʻynashni taklif qildi, Nimann bunga rozi

Mojaro turnirga ham ta'sir qildi. Peshqadam Uesli So Nimann haqidagi mish-mishlar va gʻirromlik haqidagi gaplardan keyin uyqudan mahrum boʻlganini tan oldi. Yan Nepomnyashchiy gʻirromlikni toʻliq bartaraf qilish juda mushkul ekanini aytdi. Soʻngra rossiyalik grossmeyster «yopiq xonada yalangʻoch holda» oʻynash – halollikning yagona yoʻli ekani haqida hazil qildi.

Mojaro shu qadar jiddiy boʻlib chiqdiki, u Tesla va SpaceXT kompaniyalari rahbari Ilon Maskning ham e'tiborini tortdi.

Nepomnyashchiy taklifiga u ijtimoiy tarmoqda shunday javob qaytardi: «Oʻyinlardan oldin shaxmatchilarni shaxsan tekshirish uchun kiyiladigan rezina qoʻlqoplarning ovozini deyarli eshityapsiz».

Nimann bunday choralarga qarshi emas: «Agar yalangʻoch oʻynashimni talab qilishsa, bunga tayyorman. Menga farqi yoʻq, chunki halol ekanimni bilaman. Balki, elektron uzatmalarga toʻsiq qoʻyadigan yopiq qutida oʻynashimni xohlarsiz? Menga farqi yoʻq».

^{Foto: Getty images}
Kasparov Magnusdan izoh talab qildi, Karpov uning sust oʻynaganini aytdi

Shaxmat boʻyicha sobiq jahon chempioni Garri Kasparov norvegiyalik grossmeyster Magnus Karlsendan oʻz xatti-harakatlarini tushuntirishni talab qildi.

«Magnus Karlsen dunyodagi eng muhim turnirlardan birida ishtirok etishdan bosh tortdi. Bunday holat soʻnggi 50 yilda kuzatilmagandi. Magnus oʻz qarorini tushuntirishi kerak.

Karlsenning bu xatti-harakati shaxmat ixlosmandlariga, uning hamkasblariga, tashkilotchilarga zarba boʻldi. Bundan tashqari, salbiy voqealar shaxmat oʻyiniga ham ta'sir koʻrsatmay qolmaydi.

Jahon chempionining majburiyatlari bor, oʻz qarorini tushuntirish – ularning eng kichigi», deb yozdi u ijtimoiy tarmoqlarda.

Yana bir sobiq jahon chempioni Anatoliy Karpov amerikalik shaxmatchining oʻyinida gʻirromlik alomatlarini sezmaganini aytdi.

«Karlsenning partiyasini kuzatdim va aytishim kerakki, juda yomon oʻynadi. Gʻirromlik haqidagi barcha mish-mishlarni rad qilaman. Albatta Nimann qandaydir tarzda yordam olmagani haqida isbot-dalil keltira olmaymiz. Ammo Karlsen ajablanarli tarzda oq donalar bilan debyutni barbod qildi va darhol yomon pozitsiyaga tushib qoldi. Keyinchalik esa, murakkab vaziyatdan chiqib keta olmasligini koʻrsatdi, bu ham jahon chempioniga munosib boʻlmagan holat», deb Karpov soʻzlarini keltirdi TASS.

Blits boʻyicha jahonning uch karra chempioni, grossmeyster Aleksandr Grishchuk ham Karlsenning qaroridan hayron ekanini aytdi.

«Magnus bekordan bekorga quyushqondan chiqmagan. U Nimanni gʻirromlik qilganlikda gumonlayapti shekilli. Balki bu gʻirromlik aynan shu partiyada boʻlmagandir. Bu oʻyin menga shubhali tuyulmadi. Nimann oʻrtacha oʻynadi, Karlsen esa juda yomon.

Nufuzli turnirlarda chiterlik qilish mumkinmi? Bu oʻzim uchun ham qiziq. Onlayn turnirlarda iloji bor. Ammo yuzma-yuz oʻyinlardachi? Aynan mana shuning uchun Magnusdan bayonot kutaman: u qanday boʻlsa ham faktlarni keltirishi shart», dedi u.

Turnir bosh hakami gʻirromlik boʻlmaganini ta'kidlamoqda

Sinquefield Cup turniri bosh hakami Kristofer Bird chiterlik haqidagi mish-mishlar avj olganidan keyin maxsus bayonot berdi.

«Hozirgi vaqtda qaysidir shaxmatchi gʻirrom oʻynagani boʻyicha hech qanday belgilarni koʻrmayapmiz. Bu Grand Chess Tour musobaqalariga kiruvchi barcha turnirlarga, shuningdek, Sinquefield Cup turniriga ham taalluqli.

Biz gʻirromlikning oldini olish boʻyicha keskin choralarni koʻrganmiz, shaxmatchilarni metall detektori bilan tekshirganmiz, ularni kuzatib borganmiz va professor Kennet Rigan yordamida FIDE Game Screening Tool bilan ularning oʻyinlarini tahlil qilganmiz. Biz hech qanday qoidabuzarlikni aniqlamadik.

Shunday boʻlsa-da, Grand Chess Tour bosh hakami Devid Sejvik bilan maslahatlashib, 3-turdan keyin qoʻshimcha choralarni joriy qildik: shaxmatchilarni RF-skanerlari bilan tekshirdik, jonli efirni esa 15 daqiqaga kechiktirdik. Albatta, bu qoʻshimcha xarajatlarni talab qildi, iltimosimizni qabul qilgani uchun Sent-Luisdagi tashkilotchilardan minnatdormiz.

Hakamlar jamoasi vaziyatni diqqat bilan kuzatishda davom etadi. Bu qat'iy choralar turnir oxiriga qadar saqlanib qoladi», deyiladi uning bayonotida.

Nimanning obroʻsiga putur etib boʻldi

Mojarodan keyin Nimann Uesli So bilan oʻyinda yutqazib, turnirdagi birinchi magʻlubiyatini qabul qildi va beshinchi oʻringa tushib ketdi. Ammo u hali ham bunday munosabatga loyiq emasligini ta'kidlaydi.

«Tanqidchilarimning sukuti oʻz-oʻzidan gapiradi. Agar biror bir haqiqiy dalil boʻlsa, nega buni koʻrsatishmayapti? Kimdir etkazilgan zarar uchun javobgarlikni oʻz zimmasiga oladimi?», dedi u.

Gap shundaki, Magnus raqibning chiterlik qilgani haqida hech narsa gapirmadi, u Hansni gʻirromlikda ayblamadi. Demak, uni qandaydir javobgarlikka tortish masalasi kun tartibida yoʻq.

Nimanning shundogʻam shubhali obroʻsiga esa yana putur etkazildi. Endi Hans uni tiklab olishi uchun nimadir qilishi kerak... yoki aybini tan olishi. “Zamin” yangiliklarini “Telegram”da kuzatib boring