Dushanba xavotirining biologik sabablari: olimlar aniq javob topdi

Odamlar haftani yangi ish kuni bilan boshlaganda his qiladigan kuchli xavotir faqat haftalik ish vaqti bilan cheklanib qolmaydi — u ba’zida nafaqaga chiqqanlar hayotini ham chambarchas qamrab oladi. Bu haqda Buyuk Britaniya olimlarining so‘nggi keng ko‘lamli tadqiqoti yaqqol tasdiq berdi, deb yozadi nature.com. Mutaxassislar “dushanba sindromi”ning haqiqiy sabablari va uning organizmga qanday ta’sir o‘tkazishini biologik darajada o‘rgandi.

Tadqiqot qanday o‘tkazildi?

Tahlil 2002 yildan beri har ikki yilda o‘tkaziladigan aholi qarishi bo‘yicha loyihaning bir qismi sifatida tashkil etildi. 50 yosh va undan katta yoshdagi minglab britaniyaliklar tadqiqotda ishtirok etdi. Demografik ma’lumotlar so‘rovnoma va suhbatlar orqali, biomarkerlar esa maxsus laboratoriya sharoitida yig‘ildi. Yakuniy statistik tanlovga 3,5 mingdan ziyod ishtirokchi kiritildi.

Ishlab chiqilgan metodika orqali tadqiqotchilar haftaning turli kunlarida odamlarning organizmidagi stress gormoni kortizolning sochdagi darajasini tahlil qildi. Qolaversa, glyukokortikoidlar ishlab chiqarilishining umumiy hajmi va hayot sifatiga ta’sir qiluvchi boshqa ko‘rsatkichlar ham aniqlab borildi. Barcha asosiy omillar: yosh, jins, ta’lim, oilaviy holat, etnik kelib chiqish, chekadimi-yo‘qmi, dori iste’moli, soch rangi, ayollarda hayz davri va mavsum — hisobga olindi.

Natijalar: dushanba kungi xavotir va uning oqibatlari

Tadqiqot natijalari dushanba kuni xavotirga tushgan odamlarda sochdagi kortizol darajasi boshqa kunlarga nisbatan o‘rtacha 23 foizga yuqori bo‘lganini ko‘rsatdi. Yana bir muhim xulosa: dushanba stressining ta’siri nafaqat faol ishlayotganlar, balki ishsiz va hatto nafaqadagilar orasida ham sezilarli bo‘lib qolmoqda. Gormonal o‘zgarishlar gipotalamus-gipofiz-buyrak usti bezi tizimidagi nomutanosibliklar va boshqa fiziologik muammolarga olib kelayotgani aniqlandi.

Shuningdek, aholini uzluksiz kuzatish natijalari shuni ko‘rsatdiki, dushanba kunlari infarkt, yurak qon tomirlarining to‘satdan to‘xtashi va o‘z joniga qasd qilish holatlari 19 foizga oshgan. Bu haftaning boshida organizmga tushadigan stress yuklamasi hayot uchun jiddiy xavf tug‘dirishi mumkinligini anglatadi.

Tadqiqot ahamiyati va amaliyot uchun xulosalar

Britaniya olimlarining xulosasiga ko‘ra, “dushanba sindromi” paydo bo‘lishining biologik mexanizmlari ilk marta ilmiy tasdiqlandi. Bu esa kelajakda yurak-qon tomir kasalliklari, ruhiy salomatlik va kasalliklarni oldini olishda yangi profilaktik tadbirlar joriy etishga yo‘l ochadi. Shifoxonalar va tibbiyot muassasalari dushanba kunlari yurakka bog‘liq murojaatlar ko‘payadiganini inobatga olishi tavsiya etildi.

Tadqiqotning asosiy ustunliklari — katta va reprezentativ tanlov, shuningdek, inson organizmidagi gormonal tizimning chuqur tahlili orqali yuqori aniqlikka erishilganidir.

Har birimiz hafta boshidagi emotsional bosimni yengil qabul qilishimiz kerakligini tushunishimiz zarur. Oqibatlarini bugun emas, ertaga his etishimiz mumkin. “Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!