Stomatit nima va vaziyatni qanday yengillashtirish mumkin?

^{Foto: «Domashniy ochag»}
Stomatit — bu og‘iz bo‘shlig‘ida, shu jumladan, yonoq, til va milk shilliq qavatlarida keng tarqalgan yallig‘lanish. Bu holat juda og‘riqli bo‘lishi mumkin va yaralar paydo bo‘lishigacha olib keladi. Buning eng keng tarqalgan sabablari aftoz stomatiti va gerpesdir.

Stomatitning belgilari qanday?
Stomatitning ko‘plab ko‘rinishlari mavjud, chunki simptomlar shilliq qavatning shikastlanish darajasiga qarab farq qilishi mumkin. Ba’zida u faqat bezovta qiladi, ba’zan esa oddiy ovqatlanish va ichishda ham xalaqit beradi.

Eng keng tarqalgan alomatlar:
- lab va yonoqlarning ichki qismida, milk, til yoki og‘izning boshqa yuzalarida og‘riq yoki tirnash xususiyati;
- og‘izda yonish hissi;
- og‘iz yoki labda yara, toshma yoki pufakchalar.
- qizil dog‘lar.

Stomatitning sabablari nima?
Simptomlar kabi stomatitning sabablari juda ko‘p bo‘lishi mumkin. Ular orasida:
- jarohat;
- breket yoki protezlar yordamida;
- tilni yoki yonoqni tishlash;
- issiq ovqat yoki ichimliklardan kuyish;
- gribok;
- surunkali og‘iz qurishi;
- tamaki chekish;
- gerpes virusi;
- kimyoterapiya yoki boshqa dorilarning nojo‘ya ta’siri;
- kimyoviy ta’sir qilish;
- allergiyaning ayrim turlari;
- stress yoki zaif immunitet;
- bakterial infeksiyalar;
- noto‘g‘ri ovqatlanish;
- Bexchet kasalligi;
- Kron kasalligi;
- Volchanka.

Stomatitni kim va qanday aniqlaydi?
Stomatitning og‘iz bo‘shlig‘ida paydo bo‘lishi hisobga olinsa, odatda tish shifokori tomonidan tashxis qo‘yiladi. Ammo bu holatning sabablari aniq bo‘lmasa, tish shifokori umumiy amaliyot shifokori yoki terapevtga yuborishi mumkin. Tashxis qo‘yish uchun tekshiruv yetarli bo‘lishi kerak, ayniqsa gerpes yoki aftoz stomatit tufayli yaralar haqida gap ketganda — ular vizual ravishda osongina aniqlanadi. Aniqroq bo‘lmagan holatlar uchun qabul qilinayotgan dori-darmonlar, qon tahlili, allergiya testlari talab qilinishi mumkin.

Stomatit qanday davolanadi?
Stomatitning yengil holatlari (masalan, aftoz) davolanishni talab qilmaydi, immunitet tizimi o‘z-o‘zidan kurashadi. Boshqa hollarda, shifokor bu holatning sababi bilan shug‘ullanadi — allergiyani nazorat qilish, infeksiyani davolash va boshqalar.

Aftoz stomatit nima?
Uning paydo bo‘lishining aniq sababi noma’lum, ammo bu juda keng tarqalgan holat. Yaralar ko‘pincha sarg‘ish qoplamali qizil asosga ega. Yaralarning umr muddati bir haftadan ikki haftagacha davom etadi va ular odatda izsiz yo‘qoladi.

Mutaxassislarning fikricha, aftoz stomatitining sabablaridan biri immunitet tizimining noto‘g‘ri ishlashi va stress bo‘lishi mumkin. Oshqozon yarasining paydo bo‘lishi, shuningdek, oziq-ovqat yetishmovchiligi, dori-darmonlar yoki bir qator yallig‘lantiruvchi mahsulotlardan foydalanish bilan ham kasallik qo‘zg‘atilishi mumkin. Ular orasida quyidagilar mavjud:

- kartoshka;
- qahva;
- shokolad;
- pishloq;
- sitrus;
- yong‘oqlar.

Aftoz stomatit ko‘pincha 10 yoshdan 19 yoshgacha bo‘lgan bolalar va o‘smirlarda uchraydi. Garchi u yoqimsiz bo‘lishi mumkin bo‘lsa-da, yaralar odatda sog‘liq uchun zararli emas.

Gerpes ko‘pincha stomatitga olib keladimi?
Dunyo aholisining yarmidan ko‘pi vaqti-vaqti bilan gerpes toshmalaridan aziyat chekadi. Og‘riqli sovuq pufakchalar lablar, iyak va yonoqlarda, og‘iz va burun teshiklarida paydo bo‘lishi mumkin. Uning umri 7 dan 10 kungacha, shundan so‘ng pufakchalar o‘z-o‘zidan shifo topadi va bu davr davomida kasallik boshqalarga yuqumli bo‘lib qoladi.

Bir marta oddiy gerpes virusini yuqtirilgandan so‘ng, u saqlanib qoladi va vaqti-vaqti bilan stomatit paydo bo‘ladi. Bu odatda immunitetimiz zaiflashganda va ishlamay qolganda sodir bo‘ladi. Gerpesda birinchi suyuqlik bilan to‘ldirilgan pufakchalar paydo bo‘ladi, ular oxir-oqibat yorilib ketadi. Pufak o‘rnida sariq qobiq paydo bo‘ladi, lekin vaqt o‘tishi bilan u ham yo‘qoladi.

Gerpetik stomatitda nimalar mumkin emas?
- o‘pish;
- lab bo‘yog‘ini odamlar bilan bo‘lishish;
- ichimliklar almashish.

Boshqalarga yuqtirmaslik uchun nima qilish kerak?
Har safar tasodifan toshmaga tegib ketilganda qo‘lni sovun va suv bilan yuvish kerak.

Qachon shifokorga murojaat etiladi?
- Agar stomatitning sababi aniq bo‘lmasa.
- Simptomlar ikki haftadan ko‘proq davom etadi.
- Stomatit ovqatlanish va ichishga xalaqit beradi.
- Yaralar tilda dog‘lar va yuqori isitma bilan birga bo‘lsa. “Zamin” yangiliklarini “Telegram”da kuzatib boring