Эрон интернетсиз қолди: можаро фонида тармоқ тўлиқ ўчирилди

Жаҳондаги энг ёпиқ ва назоратдаги интернет маконларидан бири ҳисобланадиган Эронда сўнгги кунларда интернетга кириш деярли имконсиз бўлиб қолди. Интернет эркинлиги ва глобал тармоқда кузатув олиб борувчи NetBlocks ташкилотининг маълумотига кўра, мамлакатдаги барча асосий провайдерлар ва маълумот алмашинуви узилган ҳолатда. Бу каби кенг кўламли узилиш Эрон учун илк марта эмас, аммо бу галги тўлиқ блокировка аҳолининг турмуш тарзи ва давлатнинг ахборот сиёсатига жиддий таъсир кўрсатмоқда.

NetBlocks ташкилоти ўз баёнотида, реал вақтдаги тармоқ маълумотлари орқали Эронда интернет алоқаси деярли бутунлай ўчирилгани аниқланди, деб қайд этди. Таъкидланишича, аввал ҳам мамлакатда қисман узилишлар, маълум провайдерлар орқали чекловлар ва муҳими, мухолифат ёки ташқи ахборот оқимига қарши вақтинчалик тўсиқлар жорий қилинган эди. Бироқ бу сафар Эрон расмийлари бутун мамлакат бўйлаб кенг қамровли чекловларни амалга оширишга қарор қилди.

Шундан сўнг, Эрон Алоқа ва ахборот технологиялари вазирлиги расман интернетга чиқиш имкониятларига чекловлар киритилганини эълон қилди. Бу қарор аҳоли орасида турли муносабатларга, маҳаллий ва халқаро ахборот майдонида эса жиддий баҳс ва танқидларга сабаб бўлди. Интернет блокировкаси нафақат шахсий мулоқот, балки иқтисод, таълим, тиббиёт ва давлат хизматларига ҳам катта салбий таъсир кўрсатди.

Эронда интернет муаммолари, албатта, тасодифий эмас. Кейинги пайтларда мамлакатда хавфсизлик ва сиёсий мувозанат жиддий синовда қолмоқда. 13 июн куни Исроил Эронга қарши ҳарбий операция бошлади — ядровий ва мудофаа инфратузилмаларига зарба берилди. Бу воқеадан сўнг Эрон ҳам жавоб тариқасида Исроилга бир қатор ракеталар йўллади. Минтақада вазият тобора кескинлашиб, ҳарбий можаро янги босқичга кўтарилди.

Айнан ҳарбий ва сиёсий тўқнашувлар фонида интернет чекловлари янада кучайтирилди. Мақсад — ташқи ахборот оқимини назорат қилиш, ижтимоий тармоқларда тарқалаётган хабарларни фильтрлаш ва аҳоли ўртасида тарқалиши мумкин бўлган норозилик ва ташвишни камайтиришдан иборат. Ҳозирги пайтда Эроннинг катта қисми ахборотдан маҳрум бўлган, фақат маҳаллий тармоқ орқали чегараланган контентга етиб бориши мумкин.

Халқаро ҳуқуқ фаоллари ва ахборот эркинлигини ҳимоя қилувчи ташкилотлар бу ҳолатни инсон ҳуқуқларига қарши ҳаракат, деб баҳоламоқда. Айниқса, шундай кризис ва уруш шароитида ахборотга эркин киришнинг чекланиши аҳолининг хавфсизлиги ва умумий руҳиятига жиддий салбий таъсир кўрсатади. Интернет фаоллари ва журналистлар, шунингдек, блогерлар учун ҳам бу қўшимча қийинчиликлар келтириб чиқарди.

Мухлислар ва кузатувчилар таъкидлашича, Эронда интернет алоқасининг ўчирилиши мамлакат ичида ахборот оқимини йўқ қилишга қаратилган сиёсий ва техник ҳаракат бўлиб, бу мамлакатнинг халқаро имижига ҳам таъсир ўтказмоқда. Халқаро ҳамжамият эса бу каби чекловларга қарши ўз норозилигини билдиришда давом этяпти.

Хулоса:
Эронда интернет чекловлари ортида сиёсий ва ҳарбий сабаблар, ахборот хавфсизлиги ва ички мувозанатни сақлашга қаратилган ўзига хос сиёсат ётади. Бу каби вазиятларда ахборот эркинлиги ва технологик тараққиёт масалалари янада муҳим аҳамият касб этади. Минтақадаги мураккаб вазият барҳам топмас экан, интернет чекловлари ва ахборот уруши глобал майдонда ҳам долзарб бўлиб қолаверади. «Замин»ни Telegram’да ўқинг!