"Eronning yadroviy dasturini butunlay yo‘q qilolmadik" — AQSH rasmiysi

AQSH mudofaa razvedkasi dastlabki bahosiga ko‘ra, Prezident Donald Tramp tomonidan buyurilgan havo hujumlari Eronning yadro inshootlariga katta zarar yetkazgan bo‘lsa-da, dastur to‘liq yo‘q qilinmagan. Bu haqida Pentagonning maxfiy baholash hujjatlari bilan tanish bo‘lgan manbalar xabar bermoqda.

Mazkur zarbalar Fordo, Natanz va Isfahon yadro obyektlariga qarshi amalga oshirildi. Yer ostiga chuqur kirib boruvchi bombalar yordamida hujumlar uyushtirilgan, ammo AQSH razvedkasi bu operatsiyalar Eron yadro dasturini faqat bir necha oyga orqaga surganini bildiradi.

Asosiy komponentlar saqlanib qolgan
Hisobotga ko‘ra, Eron hujumlar oldidan uran zaxiralarining bir qismini xavfsiz joyga ko‘chirishga ulgurgan va bu omborlarga zarba berilmagan. Shuningdek, uranni boyitishda ishlatiladigan ba’zi sentrifugalar ham butunlay ishdan chiqmagan.

Bu AQSH rasmiylarining va Prezident Trampning “Eron yadro dasturi butunlay yo‘q qilindi” degan bayonotlariga zid. Tramp dushanba kuni ijtimoiy tarmoqlarda “biz urgan obyektlar butkul vayron qilindi, buni hamma biladi” deb yozgandi.

Ixtilofli bayonotlar
Oq uy matbuot kotibi Karolin Levitt bu razvedka xulosalarini rad etdi va ularni “past lavozimdagi razvedka xodimi tomonidan sizib chiqarilgan yolg‘on” deb atadi. U AQSH uchuvchilarining “ideal bajarilgan missiyasi”ni himoya qildi.

Biroq yadro tarqalishiga qarshi kurashayotgan xalqaro mutaxassislar avvaldan aytib keladilar: faqat havo hujumlari bilan Eronning ko‘p yillik yadroviy infratuzilmasini butunlay yo‘q qilish deyarli imkonsiz.

Harbiy muvaffaqiyat – strategik noaniqlik
Eron va Isroil o‘rtasidagi 12 kunlik urushdan so‘ng, Tramp va Qatar yetakchilari vositachiligida o‘rnatilgan o‘t ochishni to‘xtatish kelishuvi hozircha saqlanib turibdi. Eron ushbu hujumlarga javoban AQSHning Qatar hududidagi harbiy bazasini raketa bilan nishonga olgan edi. Bu zarbalar hech qanday qurbonlarsiz o‘tgan.

AQSHlik demokrat senator Mark Kelli ushbu razvedka hisobotini o‘qib chiqqanini aytdi va Trampning “yadro dasturi yo‘q qilindi” degan da’volarini tasdiqlovchi dalillar yo‘qligini bildirdi.

“Yer ostidagi obyektlarga nisbatan zararni baholash har doim qiyin bo‘ladi,” dedi senator. “Tashqaridan qaraganda vayron bo‘lgandek ko‘rinishi mumkin, lekin haqiqiy zararni aniqlash uchun ko‘proq razvedka kerak.”

Xalqaro Atom Energetikasi Agentligi (IAEA) ma’lumotlariga ko‘ra, Eron 60 foizgacha boyitilgan — deyarli harbiy darajadagi — 400 kilogrammdan ortiq uranga ega. Bu zaxiralarning taqdiri G‘arb davlatlari va IAEA uchun jiddiy tashvish bo‘lib qolmoqda.

Eron hozircha yangi, yanada chuqurroq yer osti yadro inshooti qurilayotganini e’lon qilgan va bu obyektlarga zarba berilmagan.

Mazkur holat shuni ko‘rsatmoqdaki, harbiy zarbalar qisqa muddatli yutuqlar berishi mumkin, ammo yadroviy dasturlarni barham toptirish uchun uzoq muddatli, siyosiy va diplomatik strategiyalar zarur. AQSH va Isroil tomonidan amalga oshirilgan zarbalar Eronning dasturini sekinlashtirgan bo‘lsa-da, yadro salohiyatini butkul yo‘q qilishga yetarli emas. “Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!