Lissabon universiteti olimlari avtomobillar rangi shaharlardagi havo haroratiga ta’sir qilishini aniqladi. Quyosh nurini qaytaradigan oq avtomobillardan farqli o‘laroq, qora rangli mashinalar uni yutib, ko‘proq issiqlik chiqaradi. Shahardagi minglab bunday mashinalar «issiqlik oroli» effektini kuchaytiradi — ya’ni, havo ichida yashirin «issiq manba»lar hosil bo‘lib, umumiy haroratni yuqori saqlaydi.
Tadqiqotchilar yozning issiq kunida ko‘chada turgan ikkita — oq va qora — avtomobil atrofidagi havo haroratini taqqosladi. Ma’lum bo‘lishicha, qora avtomobil atrofdagi asfaltga nisbatan havo haroratini 3,8 darajaga ko‘targan, oq avtomobil esa unga deyarli ta’sir qilmagan. Bu kuzatuv shahar sharoitida «mayda-mayda issiq manbalari» qanday jamlanib, katta ta’sir berishi mumkinligini ko‘rsatadi.
Sabab rangda: oq bo‘yoq quyosh nurini 85 foizgacha qaytaradi, qora bo‘yoq esa bor-yo‘g‘i 10 foizgacha qaytaradi, qolganini yutadi. Mashinaning yupqa metall korpusi tez qiziydi va issiqlikni to‘g‘ridan to‘g‘ri havoga beradi — shu bois qora kuzovli avto atrofidagi havo «qizib ketadi».
Shahar bo‘ylab minglab shunday mashinalar kichik issiqlik manbai vazifasini bajaradi va ularning rangi ko‘chalardagi havo haroratiga sezilarli ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Bu, ayniqsa, uzun tirbandliklarda to‘xtab turgan avto oqimlari, tirbandlik va yorug‘lik yuqori sharoitlarda yana ham yaqqolroq namoyon bo‘ladi.
«Issiqlik oroli» effekti nima?
Bu — shaharlar atrofidagi qishloqlarga qaraganda ancha issiqroq bo‘ladigan hodisa. Olimlar ta’kidlashicha, omillar bir necha:
- asfalt va beton issiqlikni to‘playdi va saqlaydi;
- zich qurilish havoning erkin aylanishiga to‘sqinlik qiladi;
- ishlayotgan avtomobillar, konditsionerlar va sanoat korxonalari ham issiqlik ajratadi;
- ta’sir, ayniqsa, tunda seziladi — shaharlarda harorat qishloq joylariga qaraganda 10 darajagacha yuqori bo‘lishi mumkin, chunki binolar va yo‘llar kun davomida to‘plangan issiqlikni asta-sekin chiqaradi.
Aholining katta qismi shaharlarda istiqomat qilishi hisobga olinsa, shahardagi «issiqlik oroli» effekti salomatlik uchun jiddiy muammoga aylanadi, deb ta’kidlamoqda olimlar. Issiq to‘lqinlarida xavf guruhiga kiruvchi keksa va bolalar uchun bu omil alohida e’tibor talab qiladi.
Nima qilish mumkin?
Shaxsiy va shahar darajasidagi oddiy qadamlar ham yordam beradi: yengil (oq/yolqinrang) kuzovli avto tanlash, soya zonalari va yashil qamrovni ko‘paytirish, «salqin tom»/reflektiv qoplamalar, qop-qora asfalt o‘rniga issiqlikni kam yutadigan mavodlardan foydalanish, konditsioner va sanoat issiq chiqarishini optimallashtirish. Qisqasi, har bir «mayda» qaror umumiy haroratga qo‘shiladi — «issiqlik oroli»ni kamaytirish esa biz nafas oladigan havoni yengillashtiradi.
