Stress — inson organizmi uchun tabiiy himoya mexanizmi bo‘lib, odamning muhim vaziyatlarga munosabatini belgilaydi. Biroq, agar stress uzoq davom etsa va muntazam sodir bo‘lsa, uning salbiy ta’siri inson organizmidagi ko‘plab tizimlarni buzib, xavfli holatlarga olib kelishi mumkin. Tibbiy tadqiqotlar stressning turli kasalliklar va salomatlik muammolariga sabab bo‘lishini ko‘rsatmoqda. Quyida stressning asosiy zararli ta’sirlari haqida so‘z yuritamiz.
1. Gormonal muvozanatning buzilishi
Stress, ayniqsa, ayollar organizmida gormonal muvozanatni buzilishiga olib keladi. Kortizol gormonining ortiqcha ishlab chiqarilishi estrogen va progesteron darajalarini pasaytiradi. Bu holat hayz sikllari buzilishini, ovulyatsiyaning to‘xtashi va reproduktiv salomatlikka jiddiy xatarlarni paydo qilishga sabab bo‘lishi mumkin. 2021 yilda Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism jurnalida chop etilgan tadqiqotga ko‘ra, stressning yuqori darajasiga ega ayollarda bepushtlik xavfi ikki baravar ortishi aniqlangan.
2. Yurak-qon tomir tizimiga ta’siri
Stress vaqtida kortizol va adrenalin gormonlarining ishlab chiqarilishi qon bosimini oshiradi, yurak urishini tezlashtiradi va tomirlarni tartibsiz holatga keltiradi. Agar stress uzoq davom etsa, bu insult, yurak xuruji yoki yurak yetishmovchiligi xavfini sezilarli darajada oshiradi. Mazkur holatlar hayotga xatar solishi mumkin va juda xavfli bo‘lishi mumkin.
3. Immunitetning zaiflashishi
Surunkali stress immun tizimini zaiflashtiradi, immun hujayralar sonini kamaytiradi. Bu esa oddiy shamollashdan tortib, surunkali yallig‘lanish kasalliklarigacha turli xil kasalliklar va muammolarga sabab bo‘lishi mumkin. Shu bilan birga, stress ichak mikroflorasining muvozanatini buzib, immun tizimining asosiy qismini tashkil etuvchi himoya mexanizmlariga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
4. Ruhiy barqarorlikka zarar
Stressning ta’siri faqat jismoniy emas, balki emotsional holatga ham salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Uzoq davom etgan stress depressiya, doimiy xavotir, o‘z-o‘zini qiynoqqa solish, ishonchsizlik va tez charchashga olib keladi. Shu bilan birga, uyqu sifati buziladi, miyaning stressga qarshi kurashish qobiliyati pasayadi va kundalik hayotda o‘zaro munosabatlariga ham ta’sir qilishi mumkin.
5. Ovqat hazm qilish tizimida muammolar
Stress oshqozon kislotasini ko‘paytirib, shilliq qavatning shikastlanishiga, ichak faoliyatining buzilishiga olib keladi. Uzoq davom etgan stress gastrit yoki oshqozon yarasi rivojlanishiga sabab bo‘lishi mumkin. Bu holatning natijasida oziq moddalarning so‘rilishi kamayib, umumiy sog‘liqqa salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
Stressning jismoniy va ruhiy salomatlikka bo‘lgan ta’sirlarini e’tiborsiz qoldirish — ayollar organizmida chuqur va qaytarib bo‘lmaydigan o‘zgarishlarga olib kelishi mumkin. Mutaxassislar stressni erta aniqlash va uni kamaytirish uchun choralar ko‘rishni tavsiya etmoqda. Tibbiy yordam va maxsus stressga qarshi usullar orqali, inson o‘zining sog‘lig‘ini saqlab, kundalik hayotda muvaffaqiyatga erishishi mumkin.
