Фото: ANADOLU AGENCY
Россия Украинага бостириб киргандан бери юзлаб болаларнинг ота-оналари ҳалок бўлди ёки бедарак йўқолди. Яна беш мингга яқин вояга етмаганлар эса ҳарбий ҳаракатлар билан боғлиқ бошқа сабабларга кўра ота-она қарамоғидан маҳрум бўлди. Бу ҳақдаги маълумотларни Украина миллий ижтимоий хизмати BBC нашрига тақдим этди.
Ота-онасиз қолган уруш фарзандларининг тақдири қандай кечяпти, улар ҳозир қаерда? Уруш Украинадаги болаларни асраб олиш жараёнига қандай таъсир қилмоқда? Босиб олинган ҳудудлардан Россияга олиб кетилган минглаб болалар келажаги нима бўлади? BBC нашри журналистлари шу саволларга жавоб излади.
Богдан. Қўшниларидан қочиб, онаси вафот этган жойга борган болакай
Бахмутлик 8 ёшли Богдан Украинадаги уруш сабаб етим қолган 1128 нафар боланинг бири. Онаси отишма пайтида вафот этган қариндошининг дафн маросимига кетганида у қўшниларнинг уйида қолган эди.
Аммо йўлда Богданнинг онаси ва у билан бирга бўлган одамлар янги отишма ичида қолади. Улар снаряд парчалари остида ҳалок бўлади. Богданнинг онаси етти ойлик ҳомиладор эди. Онаси билан бирга Богданнинг ўгай отаси ҳам вафот этади.
Полиция маълумотларига кўра, уларнинг жасадлари бир неча кун кўчада қолган. Чунки Россия ҳужумни тўхтатмаган ва жасадларни ракета ҳамда снарядлар ёмғири остидан олишнинг иложи бўлмаган.
Богдан онаси ва ўгай отаси вафот этганидан хабар топгач, қўшниларидан яширинча велосипедини олади ва ота-онаси ҳалок бўлган ерга боради.
Богдан катта шокни бошдан кечирди. Ҳозирда у хавфсизликда. Фото: Украина миллий полицияси
Ҳуқуқ-тартибот органлари болакайни вайронага айланган, ҳамон ўққа тутилаётган шаҳардан қидириб топади ва хавфсиз ҳудудга олиб кетади.
Кейинроқ Богданни уни ва унинг марҳум онасини танийдиган аёлга топширишади. «Аёл Киев областига эвакуация қилинди», дейди Донецк области давлат маъмуриятининг болалар хизмати раҳбари Наталя Тимофеева.
Ҳозирда болакай Испаниядаги реабилитация курсида.
Наталя Тимофееванинг айтишича, агар ушбу оила ҳукумат сўраган вақтдаёқ Донецк областидан эвакуация қилинганида, бу фожиа юз бермаган бўлар эди.
Матвей. Шифокор билан телефонда гаплашиб, онасини қутқармоқчи бўлган бола
BBC нашрига яна бир шундай қайғули ҳикояни «Оилада катта бўл» хайрия жамғармаси координатори Евгения Федорчук айтиб берган.
Матвейнинг (исми ўзгартирилган) оиласи Киев областининг Бровари районида яшаган. Россия босқинининг биринчи кунида бола, бувиси, онаси ва катта опасининг оиласи қишлоқдаги ҳовлига қочишга қарор қилади. Аммо эртаси куни қишлоқ рус қўшинлари томонидан босиб олинади.
Киев областининг Бровари районидаги айрим қишлоқлар март ойи охирига қадар оккупация остида эди
Фото: ANADOLU AGENCY
Матвейнинг онаси Татянада олдиндан қон босими билан боғлиқ муаммолар бўлган ва уруш стресси туфайли унинг аҳволи ёмонлашган. Аёл шифокорга бора олмасди, қишлоқда бирорта шифокор ҳам уларнинг уйига келолмас эди.
Бир куни Татянанинг аҳволи оғирлашиб, юрак соҳасида оғриқ пайдо бўлади. Шифокор телефон орқали ёрдам беришга ҳаракат қилади ва унинг яқинларига нима қилиш кераклигини айтиб туради. Матвей ва поччаси Татянада юрак-ўпка реанимацияни ўтказади. Бироқ улар онани қутқариб қола олишмайди.
Киев области озод қилингандан сўнг ўтказилган эксгумация Татянада юрак хуружи (инфаркт) бўлганини кўрсатади.
Матвей етим қолади. Онасининг фуқаролик эри ўзини боланинг отаси дея тан олмайди.
Матвейнинг бувиси уни ўз қарамоғига олади. Ҳозирда улар бувисининг нафақаси ва «Оилада катта бўл» хайрия жамғармаси ёрдами эвазига кун кўради. Вояга етмаган болаларини мустақил равишда тарбиялаётган пенсия ёшидаги инсонларни қўллаб-қувватловчи бу жамғарма ҳар ой Матвей ва унинг бувисига озиқ-овқат билан ёрдам бериб туради.
Болалар асосан қариндошлари ва оила дўстлари томонидан асраб олинади
Украина давлат идораларининг маълум қилишича, ота-онаси уруш пайтида бирор касалликдан вафот этган ёки зарбага учраб ҳалок бўлган болаларнинг аксарияти меҳрибонлик уйлари ва мактаб-интернатларга бормайди, уларни қариндошлари ва оиласининг дўстлари дарҳол олиб кетади.
«Кўпчилик болалар яқин қариндошлари орқали яна оилавий муҳитга қайтади. Аслида шундай бўлиши керак. Давлат органлари ишлайди, қариндошлик алоқалари бор, черков ишлайди. Бола ёлғиз қолмаслиги ва интернатга тушмаслиги керак», дейди Украина миллий ижтимоий хизматининг болалар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш департаменти директори ўринбосари Володимир Вовк.
У шунингдек, сўнгги даҳшатли воқеани ҳам эслаган. 7 декабр куни Житомир областида 38 ёшли эркак ва унинг 32 ёшли рафиқаси мина портлаши сабаб ҳалок бўлади.
Улардан саккиз нафар вояга етмаган бола қолади.
Кўп фарзандли ота-она кетаётган автомобил йўл бўйида кетаётганида минага тушиб қолган.
Фото: Украина миллий полициясининг Житомир области бўлими
Володимир Вовкнинг BBC нашрига айтишича, бувиси ва амакиси дарҳол болаларни васийликка олишга тайёрликларини айтган.
Наталя Тимофееванинг сўзларига кўра, асраб олиш тизими аллақачон ишга туширилган: бола ота-онасидан айрилгани маълум бўлиши биланоқ, биринчи навбатда, уни қарамоғига олиши мумкин бўлган яқин қариндошлари қидирилади. Агар бу амалга ошмаса, болалар оилавий муҳитдаги меҳрибонлик уйига ёки васийлик оилаларига жойлаштирилади. Ва фақат охирги вариантгина мактаб-интернатлар бўлади.
Вовкнинг айтишича, декабр ойи бошига келиб, кенг кўламли уруш бошланганидан бери ота-онаси вафот этган мингдан ортиқ болалардан 54 нафаригина бегона оилалар томонидан асраб олинган. Қолган болалар қариндошлари ва оила дўстлари томонидан олиб кетилган.
Оля ва Ондрий. Уларнинг отаси ёзма равишда эвакуациядан бош тортган
Лиман шаҳри озод қилингандан сўнг, унга қўшни Торецк посёлкасида бўлган отишма чоғида Оля ва Ондрийнинг отаси ракета парчаларидан ҳалок бўлади. Уларнинг онаси уруш бошланишидан бир неча йил олдин вафот этганди.
Ҳалок бўлишидан бироз олдин ота эвакуация қилинишдан бош тортиш ҳақидаги қоғозга имзо чеккан.
Болаларни дарҳол уларнинг катта ёшли опаси олиб кетди, кейин эса уларни реабилитация учун Карпатортига юборишди. Опаси оилавий сабабларга кўра, уларни қарамоғига олишга қодир эмасди, шу сабаб улар ижтимоий хизмат ёрдамида аллақачон асраб олинган фарзанди бўлган оилага берилди. Оила ҳам Лимандан, лекин ўз вақтида эвакуация қилинган. Ҳозирда болалар янги оиласи билан Лвивда.
Миллий полиция Донецк областининг хавфли ҳудудларидан аҳоли эвакуациясини амалга оширади
Фото: Украина миллий полициясининг Донецк области бўлими
«Шубҳасиз, уруш билан боғлиқ»
Украинадаги уруш бошлангандан буён, 1 декабр ҳолатига кўра жами 5,8 мингдан ортиқ бола ота-она қарамоғидан маҳрум бўлган мақомини олди. Ушбу маълумотни Миллий ижтимоий хизмат вакили Володимир Вовк тақдим этди.
«Бу беш минг болакай ҳақида гапириш қийин мавзу. Ўз мажбуриятларини бажаришдан бош тортгани учун ота-оналик ҳуқуқидан маҳрум қилинганлар ҳам бор. Ёки боқиш учун имконияти йўқ, психологик аҳволи ёмон бўлганлар бор. Шунингдек, ота-онаси душман қўлига асир тушган, жанг қилаётган ва бедарак кетганлар ҳам мавжуд. Болалар ота-онасиз қолишининг ҳар қандай сабаби, шубҳасиз уруш билан боғлиқ», дейди Вовк.
Ота-она қарамоғидан маҳрум бўлган бола мақоми унинг қариндошлари ва оиласи дўстларига болани тезда ўз қарамоғига олиш ёхуд болани васийлик остидаги оилаларга ёки оила муҳитидаги меҳрибонлик уйларига жойлаштириш ва уларга моддий ёрдам бериш имконини беради.
Фарзандликка олиш имкониятлари
Украинада бугунги кунда ота-она қарамоғидан маҳрум бўлган бола мақомига эга 68 минг бола бор. Ва уларнинг катта қисми етим эмас, улар қариндошлари ёки оиласи дўстлари томонидан олиб кетилган. 16 минг бола эса асраб олинишини кутмоқда.
Аммо уруш бу болаларнинг янги оила топиш имкониятларини пасайтиряпти.
2022 йилда асраб олинган болалар сони 2021 йилгига нисбатан кескин камайди, ўтган йилнинг ўзида эса фарзандликка олиш даражаси коронавирус туфайли секинлашганди.
«Агар 2021 йили 1354 нафар бола асраб олинган бўлса, 2022 йилда бу сон 644 нафарни ташкил қилди», дейди Вовк.
Хорижий фуқаролар томонидан фарзанд асраб олиш ҳам икки баравардан кўпроққа камайди. Ўтган йили 272 бола хорижлик ота-онаси оиласига кетган бўлса, бу йил бу миқдор 95 тани ташкил этди.
Ҳарбий ҳолат даврида чет элликларга украиналик болаларни асраб олиш тақиқланди, шунинг учун бу йилги статистикада, аслида, асраб олиш жараёни 2021 йилда бошланган ва якуний ҳужжатлари шу йили тугалланган болаларгина акс этди.
Шу билан бирга, турли манбаларга кўра, уруш бошлангандан буён юзлаб украиналик болалар Россияда асраб олинган. Бу болалар Украинанинг босиб олинган ҳудудларидан Россия Федерациясига олиб кетилган ва турли ҳудудлардаги оилаларга тарқатилган.
Украина ҳукумати 12 340 нафар украиналик бола ўғирлаб кетилиб, Россияга ёки Украинанинг вақтинча босиб олинган ҳудудларига олиб кетилганини даъво қилмоқда. Улардан фақат 119 нафари Украинага, қариндошлари ёнига қайтишга муваффақ бўлган. “Замин” янгиликларини “Telegram”да кузатиб боринг
Ctrl
Enter
Хато топдИнгизми
Иборани ажратиб Ctrl+Enter тугмасини босингМавзуга оид янгиликлар
