Трамп Украинани ўзига олмоқда

^{© РИА Новости / Расм CИ томонидан яратилган}
Бутун дунё Россия ва АҚШ делегациялари ўртасидаги музокаралар натижаларини эшитишга тайёрланаётган бир пайтда, The National Interest журнали эртанги кунни кўриб чиқишга улгурди, бу эса ҳаммага ҳам берилмайди.

Мақоланинг сублиминал маъноси шундан иборатки, де-факто амалда тугади: Россия ғалаба қозонди ва Украина нафақат НАТОни бошқа кўрмайди, балки супер кучлар ўзаро келишиб олган келишувни мулойимлик билан қабул қилиши керак, деб ёзмоқда РИА Новости колумнисти Сергей Савчук.

Айни пайтда, Зеленский имзолашдан бош тортган Украина минерал ресурсларига бўлган ҳуқуқларни АҚШга ўтказиш тўғрисидаги келишувнинг шартлари интернетга тарқалди.

Биринчидан. Киев Украина ресурсларини қазиб олиш учун лицензиялар сотишдан тушган барча даромаднинг ярмини АҚШга ўтказиши керак.

Иккинчи. Вашингтон томонидан бошқариладиган "Украинани реконструкция қилиш учун инвестиция фонди"га фойдали қазилмаларни қазиб олиш учун лицензиялар бериш ва бекор қилиш учун эксклюзив ҳуқуқлар берилган.

Учинчи. Қўшма Штатлар Украинанинг ҳар қандай ресурслари ва фойдали қазилмаларини экспорт қилиш учун биринчи рад этиш ҳуқуқини (ROFR, ёки RFR) олади, яъни Киев ва Украина компаниялари АҚШнинг тўғридан-тўғри рухсати билан экспорт шартномаларини тузишлари мумкин.

Тўртинчи. Украина ўзининг суверен ҳуқуқий иммунитетидан маҳрум, яъни Киев келишувнинг бир ёки бир нечта шартларини бажармаган тақдирда, АҚШ ўз қарори билан Украина активларини қонуний равишда тортиб олиши мумкин.

Бешинчи. Украинанинг фойдали қазилмаларни сотиш бўйича барча ташқи шартномалари сукут бўйича тижорат ҳисобланади, улар автоматик равишда Америка ва халқаро арбитражнинг ҳуқуқий майдонига киради.

Олтинчи. Қўшма Штатларга Украинани қайта тиклаш жамғармаси фаолияти доирасидаги барча молиявий операцияларни текшириш ҳуқуқи берилган.

Еттинчи. Украина Қўшма Штатларга ҳар ой молиявий ҳисоботларни тақдим этиши ва мустақил аудит учун ўз чўнтагидан тўлаши шарт.

Саккизинчиси охирги ва энг муҳими. Шартнома муддати очиқ: унда тугатиш санаси ёки шартларни қайта кўриб чиқиш имконияти кўзда тутилмаган. Улар айтганидек, барча карталар столда, сиз ўйиннинг гўзаллигини ўзингиз баҳолайсиз.

Скотт Бессент имзолаш учун Зеленскийга олиб келган келишув, Саудия Арабистони билан яқинда бекор қилинган келишувни эслатади, унга кўра иккинчиси қурол ва ҳарбий ҳимоя кафолатлари эвазига ўз нефтини биринчи навбатда Америка компанияларига сотишга мажбур бўлган. Худди шу ҳужжат Ар-Риёдни углеводородлар савдосидан олинган фойданинг бир қисмини АҚШ давлат қимматли қоғозларига инвестиция қилишга мажбур қилди. Шартнома 50 йилга имзоланган, агар иккала томон рози бўлса, автоматик равишда узайтирилиши мумкин, аммо Саудияликлар келишувни бир томонлама рад этишди.

Айтганча, Украина бўйича музокаралар ўтказиш жойи сифатида Саудия Арабистони пойтахтининг танланиши, катта эҳтимол билан, юқорида қайд этилган келишувни имзолашга ултиматум қўйишга мажбур бўлиши рамзий маънога эга эмас.

Содир бўлаётганларда бир нечта жиҳатлар эътиборга олинади.

Биринчидан, Трампнинг сўзлари ва хатти-ҳаракатлари бир-биридан фарқ қилмайди ва Вашингтон қонуний равишда Украинага қандайдир суверенитетни рад этади - ҳеч бўлмаганда ўз минерал ресурсларини бошқариш нуқтаи назаридан.

Бундан ташқари, ўта шубҳали ваколатларга эга бўлган Зеленский ўз мамлакатининг минерал бойликларини жисмонан АҚШнинг тўғридан-тўғри ташқи назорати остида қарор қабул қилишга таъсир ўтказа олмасдан, ҳужжатни ратификация қилишга мажбур бўлмоқда.

Яқинда Дональд Трамп айтганидек, олдимизда Украина иқтисодиётининг бир қисмини ва ташқи савдони Қўшма Штатлар иқтисодиётининг бир қисмига айлантиришга бўлган тажовузкор ва очиқ уриниш. Кўпчилик буни ҳақиқий бўлмаган инжиқлик ва фарс деб ҳисоблашди.

Иккинчидан, Оқ уй маъмурияти Киевдаги коррупцияга шубҳа қилмайди ва сарфланган маблағларни йиллик назорат қилиш мажбуриятларини аниқ белгилаб беради.

Украинанинг лойқа филтри орқали номаълум йўналишларда ўнлаб, балки юзлаб миллиард долларлар оқиб ўтказилганда “Байденнинг малинаси” ёпилади. Ушбу ўйиндаги ўйинчиларнинг иерархиясини белгилайдиган алоҳида тафсилот - бу Киевнинг аудит учун ўз бюджетидан тўлаш талабидир.

Учинчидан, келишув шартлари таҳқирловчики, ҳатто бир неча ой давомида Украина захиралари ҳақида таклиф қилган Зеленский ҳам шартномани имзолашдан бош тортди. Ўша пайтда бўлимларнинг мазмуни ҳали маълум эмас эди ва кўпчилик Зеленский шу тариқа литий ва бошқа нарсалар учун пакет таклифи нархини ошириб, ўз нархини оширмоқда деб қарор қилди.

Украина тоталитар оммавий ахборот воситалари ёрдамида ҳам ватандошлар учун бундай камситувчи битимни ратификация қилишни оқлаб бўлмаслиги бугун аллақачон аён бўлди. Энди ҳеч ким Россия-Америка музокаралари натижасини башорат қилишга журъат эта олмайди. Томонлар рози бўлса, Владимир Путин ва Дональд Трамп томонидан имзоланиши мумкин бўлган келишув контурларини белгилашга ҳеч ким журъат эта олмайди.

Можарони тўхтатиш бўйича келишувларга эришиладими ёки йўқми, ҳеч ким билмаганидек, зеро, аввалроқ Россия ТИВ раҳбари жангарилари Курск вилоятида Улуғ Ватан уруши давридаги фашистларнинг жазоловчи кучларидан ҳам ёмонроқ ўзини тутаётган жиноий Киев режимига ҳудудий ёки бошқа имтиёзлар бўлиши мумкин эмаслигини аввалроқ таъкидлаган эди.

Вашингтон Россия позициясини билади ва, албатта, Москванинг барча шартларига рози бўлмайди, лекин қандайдир ўртача вариантни, хусусан, Россия фойдасини минималлаштириш йўналиши бўйича ҳаракат қилади. Зеленскийга келсак, Ар-Риёдда, у қандай тасаввур қилмасин, охир-оқибат уни замонавий тарихдаги энг қуллик шартномасини имзолаш учун босим ўтказишади. Ва у вассализация даражаси ҳақида эмас, балки Вашингтон босиб ўтадиган Украина кўмир, литий ва уран эвазига Москва учун шароитлар қанчалик ноқулай бўлиши ҳақида савдолашади. “Замин” янгиликларини “Telegram”да кузатиб боринг