Исроил-ҲАМАС сулҳи: АҚШнинг янги режаси амалга ошадими?

Исроил бош вазири Бинямин Нетаняҳу АҚШнинг Ғазо секторида ўт очишни вақтинчалик тўхтатиш ҳақидаги таклифини қабул қилишга тайёрлигини билдирди. Бу ҳақда Нетаняҳу гаровдаги исроилликларнинг оилалари билан бўлиб ўтган учрашувда маълум қилган. Унинг таъкидлашича, бу келишув Исроил томонидан ҳам маълум бир қурбонликларни талаб этади ва бу қадам гаровда тутилган исроилликларнинг уйларига қайтишига ёрдам беради.

Бироқ, Исроилнинг юқори лавозимли амалдорлари айни вақтда ҲАМАСнинг мазкур шартномага кўниши эҳтимоли пастлигини билдирмоқда. Чунки таклиф қилинган сулҳ режаси фақатгина вақтинча тинчликни назарда тутади ва бу муддат 60 кунни ташкил этади. Журналист Барак Равиднинг Axios нашрида берган маълумотларига кўра, ҲАМАС раҳбарияти бу муддат якунланиши билан Исроил яна Ғазога қарши март ойидаги каби кенг қамровли ҳужумларни бошлашидан хавфсирамоқда.

Равиднинг хабар беришича, ҲАМАС етакчилари бу режани рад этишмаган, бироқ шартнома мазмунидан «ҳафсаласи пир бўлганини» билдирган. Бу эса музокара жараёнида яна бир қатор қийинчиликлар пайдо бўлиши мумкинлигидан далолат беради.

Маълум бўлишича, мазкур тинчлик битими АҚШ президенти Жо Байденнинг Яқин Шарқ бўйича махсус вакили Стивен Уиткофф томонидан ишлаб чиқилмоқда. Бу келишув асосида Исроил Ғазо секторидаги жангларни 60 кунга тўхтатиши ва шу билан бирга фаластинлик маҳбусларни озод қилиши керак. Бунга жавобан эса ҲАМАС томони ўз қўлидаги исроиллик гаровдагиларни қўйиб юбориши ҳамда ҳалок бўлган гаровдагиларнинг жасадларини қайтариши талаб қилинади.

Эслатиб ўтамиз, Исроил Ғазодаги ҳарбий амалиётларни март ойи ўрталарида қайтадан бошлаган эди. Бунга икки томон олдинги сулҳ шартларини узайтиришга келиша олмагани сабаб бўлди. Оқибатда май ойида жанговар ҳаракатлар кескин кучайиб кетди. Исроил томонидан Ғазога берилган зарбалар натижасида бир қатор кунларда ўнлаб одам ҳалок бўлди ва жиддий зарар кўрилди.

Бу ҳолат дунё ҳамжамияти томонидан жиддий танқидларга сабаб бўлди. Жумладан, Буюк Британия, Франция ва Канада ушбу кескин жанговар ҳаракатлар сабаб Исроилга нисбатан иқтисодий санкциялар жорий қилиш билан таҳдид қилди.

Ҳозирда жаҳон жамоатчилиги ушбу сулҳ режасининг амалга ошиши мумкинлигига жиддий умид билан қарамоқда. Лекин музокара жараёнидаги мавжуд мураккабликлар бу умидларнинг рўёбга чиқишини қийинлаштириши мумкинлиги ҳақида ҳам огоҳлантирмоқда.

Ғазода тинчлик қайта тикланиши мумкинми ёки минтақадаги кескинлик давом этадими? Бу саволнинг жавоби яқин кунларда аниқ бўлади. Умид қиламизки, АҚШ томонидан таклиф қилинган ушбу янги сулҳ режаси фаластинлик ва исроиллик оддий инсонлар учун хавфсизлик ва тинчликка олиб келади. «Замин»ни Telegram’да ўқинг!