Сўнгги ҳафталарда АҚШ президенти Доналд Трампнинг Эронга нисбатан риторикаси кескин ўзгарди. Илгари музокаралар орқали келишувга эришишни мақсад қилган Трамп, энди Исроил билан ҳамкорликда Эрон ядровий объектларига зарба бериш масаласини кўриб чиқмоқда. Бу ўзгариш халқаро сиёсий майдонда жиддий хавотирлар ва эҳтиёжларни юзага келтирди.
Трампнинг сўнгги баёнотлари, унинг ядровий келишувга оид позициясида жиддий бурилиш юз берганини кўрсатади. Илгарироқ у Теҳронни дипломатик музокараларга чорларди, ҳатто махсус вакили Стив Уиткофф орқали бевосита алоқа ўрнатган эди. Аммо ҳозир у Эронга қарата: "Агар рози бўлмасанглар, ядровий инфратузилмангиздан ҳеч нарса қолмайди", – деган оғир огоҳлантириш билан чиқмоқда.
Оқ уй манбаларига кўра, Трамп сўнгги ҳафтанинг ўзиданоқ Эронга нисбатан ҳарбий чоралар кўриш эҳтимолини жиддий кўриб чиқмоқда. Буни унинг журналистлар олдидаги сўзларидан ҳам англаш мумкин: "Мен буни қилишим мумкин, қилмаслигим ҳам мумкин. Ҳеч ким мен нима қилишимни била олмайди". Бу ноаниқ, бироқ таҳдидли баёнот АҚШнинг ҳаракатини тахмин қилишни қийинлаштиради.
Bloomberg, ABC News ва Wall Street Journal каби йирик нашрлар, Трампнинг муносабати тез ўзгарганини таъкидламоқда. Агар яқиндагина у Эрон билан келишув имкониятини муҳокама қилган бўлса, ҳозир эса Исроил томонидан бошланиши мумкин бўлган ҳарбий амалиётларга қўшилиш эҳтимоли ҳақида очиқчасига фикр билдирмоқда. The New York Times ва CNN маълумотларига кўра, Эрон ҳам бунга жавоб тайёргарлигини кўрмоқда ва Америка базаларига эҳтимолий зарбалар устида иш олиб борилмоқда.
Шунингдек, АҚШ Миллий хавфсизлик кенгаши доирасида ҳам Эрон билан муносабатлар борасида бир неча сценарийлар муҳокама қилинган. Улар орасида можарога аралашмаслик, фақат разведка орқали Исроилга ёрдам кўрсатиш, ёки бевосита ҳарбий операцияда иштирок этиш каби вариантлар мавжуд. Натижада, Трамп, эҳтимол, "мувозанатли" ечим сифатида Исроилга разведка ва дипломатик босим воситалари орқали ёрдам беришни танлаган.
Бундан ташқари, президент Трамп Эрон олий раҳбари Али Хоминаийни "осон нишон" деб атаб, АҚШ унинг қаерда эканини аниқ билади, бироқ ҳозирча унга зарба бериш ниятида эмаслигини айтди. Бу сўзлар ортидан у Truth Social тармоғида "Сўзсиз таслим бўлинг!" деган билдирув қолдирди, бу эса сиёсий таҳдидларнинг янада кучайганидан далолат беради.
АҚШнинг Эронга қарши ҳарбий тажовузга қўшилиши нафақат минтақада, балки глобал миқёсда кескин оқибатларга олиб келиши мумкин. Яқин Шарқдаги барқарорлик яна ҳам заифлашиши, нефть нархлари кескин кўтарилиши ва можара бутун дунёда геосиёсий мувозанатга таъсир этиши мумкин.
Бунга қўшимча равишда, разведка маълумотларига кўра, Эрон ҳали ҳам ядро қуролини тўлиқ яратишдан йироқ. АҚШ Сенатида сўзлаган Миллий разведка директори бу ҳақда очиқ айтган. Аммо Исроил ушбу маълумотларга ишонмайди ва Теҳрон ядро қуролига деярли яқинлашган, деб ҳисоблайди. Шу сабабли, Исроилда "Уйғонаётган шер" деб номланган махсус амалиётга тайёргарлик ишлари бошланган.
Wall Street Journal ёзганига кўра, Трамп ҳатто якунда Нетаняҳуни ҳужумни тўхтатишга кўндиришга ҳаракат қилган, лекин бу уриниш натижа бермаган. Бу эса Трампнинг АҚШ президенти сифатида Яқин Шарқ сиёсатида қайси йўналишни танлаши борасида жиддий иккиланишлар борлигини кўрсатади.
Трампнинг ёпиқ учрашувларда айтган сўзларига қараганда, у Исроилнинг ҳужумини дипломатик босим воситаси сифатида фойдаланиб, Эронни музокара столига олиб келишни ният қилган. Jerusalem Post манбалари эса, Трамп ҳатто Эронга уранни илмий мақсадда бойитишдан ҳам воз кечишни талаб қиладиган “сўнгги таклиф”ни бермоқчи эканини ёзди. Аммо Эрон бу таклифни реал эмас, мутлақо қабул қилиб бўлмас даражада деб баҳолади.
Охир-оқибат, Трампнинг риторикаси ўзгарган бўлса-да, дипломатик каналлар очиқ қолмоқда. ABC News манбаларига кўра, Трамп Уиткоффдан ташқари, АҚШ вице-президенти Жей Ди Вэнсни ҳам музокараларга жалб қилишни кўзламоқда. Бироқ, Трампнинг сўнгги чиқишлари, унинг дипломатик ечимдан кўра, куч билан босим ўтказиш сари мойиллашганини англатмоқда.
Агар Теҳрон келишувга келмаса, АҚШ ва Исроилнинг янада шиддатли жавоб реакцияси эҳтимоли кун тартибидаги энг долзарб масалага айланмоқда. Яқин кунларда олинадиган қарорлар нафақат минтақанинг, балки бутун дунё тинчлиги ва хавфсизлиги учун ҳал қилувчи аҳамиятга эга бўлиши мумкин. «Замин»ни Telegram’да ўқинг!
Ctrl
Enter
Хато топдИнгизми
Иборани ажратиб Ctrl+Enter тугмасини босинг Мавзуга оид янгиликлар
